Μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες των ανθρώπινων σχέσεων, η οποία ξεκινά από τον τρόπο ανατροφής των παιδιών, είναι η χειριστικότητα. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι, συνειδητά ή ασυνείδητα, αξιοποιούν τα συναισθήματα των άλλων, την καλοσύνη, την ανεκτικότητα, την επιθυμία να μην υπάρχει δυσαρέσκεια, την αγάπη τελικά, με τέτοιον τρόπο ώστε να επιβάλουν το θέλημά τους. Κύριος τρόπος είναι ο εκβιασμός, άμεσος και έμμεσος. Ο άμεσος έχει να κάνει με την σαφή δήλωση: «θέλω αυτό και πρέπει να μου εκπληρώσεις την επιθυμία μου». Ο έμμεσος έρχεται με την συνειδητή απόπειρα του «θα σε πιέσω με κάθε τρόπο μέχρις ότου αυτό γίνει». Παρακάλια, γκρίνια, απειλές, κατεβασμένα μούτρα, δηλώσεις «δεν μ’ αγαπάς» ή «δεν σ’ αγαπώ», μορφές «απεργίας» από την κοινωνία των προσώπων, κάνουν την χειριστικότητα μία κατάσταση δύσκολα διαχειρίσιμη.
Η συζυγική, όπως και η γονεϊκή σχέση, χρειάζονται και συναισθηματική διαχείριση, άμεσα συνδεδεμένη με την αποφασιστικότητα και την επιμονή. Χρειάζονται πρωτίστως σχέδιο και προσανατολισμό και ικανότητα μελέτης όποιων αιτημάτων τίθενται. Επομένως, η όποια στρατηγική στην διαχείριση των ανθρώπινων σχέσεων, των αιτημάτων και των συναισθημάτων, θέλει ετοιμότητα, καθώς συχνά μοιάζει με ένα είδος πολέμου ή διπλωματίας! Η επιπολαιότητα, η προχειρότητα, η υποχωρητικότητα, ακόμα χειρότερα το «εκπληρώνω το θέλημά σου για να έχω το κεφάλι μου ήσυχο», δεν οδηγούν πουθενά. Το ένα αίτημα θα φέρει το άλλο. Όταν, μάλιστα, βρισκόμαστε σε έναν πολιτισμό στον οποίο η ύπαρξη αιτημάτων και η απαίτηση για εκπλήρωση θεωρούνται δικαιώματα και αυτονοήτως κεκτημένα (ο καταναλωτικός τρόπος ζωής επιμαρτυρεί), τότε η χειριστικότητα τρέφει εγωκεντρικές υπάρξεις, που δεν έχουν την ταπείνωση να εξετάζουν το θέλημά τους, αλλά την υπερηφάνεια ότι δικαιούνται τα πάντα.
Η καλή μελέτη ενός αιτήματος είναι σημείο-κλειδί. Συνήθως ο χειριστικός άνθρωπος απαιτεί την άμεση ικανοποίηση του θελήματός του. Επειδή οι χρόνοι της ζωής μας τρέχουν, είναι δεδομένο ότι δεν μπορεί η εξέταση οποιουδήποτε αιτήματος να παραπέμπεται στις καλένδες ες αεί. Ούτε όμως και η αμεσότητα βοηθά. Χρειάζεται προφανώς διάλογος από την πλευρά αυτού που έχει την δύναμη να εκπληρώσει το αίτημα. Διακρίβωση του νοήματος της επιθυμίας. Συμπροβληματισμός. Ένα άμεσο όμως ΝΑΙ ή ένα άμεσο ΟΧΙ συνήθως δεν βοηθά. Στο Ευαγγέλιο βλέπουμε συχνά τον Χριστό να αφήνει κάποιους που ζητούν θαύματα να περιμένουν. Να συζητά μαζί τους και να δοκιμάζει την πίστη τους. Άλλοτε, επειδή γνωρίζει την κατάστασή τους, δεν θέλει καν να διατυπώσουν το αίτημά τους. Τους σπλαχνίζεται. Όμως εκεί τα αιτήματα δεν είναι επιθυμίες κακομαθημένων ή απαιτητικών ανθρώπων, αλλά ζητήματα ζωής και θανάτου.
Να μάθουμε να περιμένουμε. Αν έχουμε την δύναμη, να εξετάζουμε παραμέτρους. Να ικανοποιούμε εύλογα αιτήματα, αλλά και να μη ενδίδουμε σε υπερβολές. Το δύσκολο είναι να διαχειριστούμε τον εαυτό μας. Ο αξιακός προσανατολισμός βοηθά. Η γνώση του τι είναι σωστό και τι λάθος, η επιθυμία να έχει ο άλλος χαρά που διαρκεί, η χαλάρωση αλλά όχι η κατάργηση των κανόνων, το αίσθημα ότι στην ζωή χρειάζεται η γιορτή, είναι κριτήρια που βοηθούν. Ταυτόχρονα όμως η αίσθηση ότι είμαστε παιδαγωγοί ο ένας του άλλου και παιδαγωγία σημαίνει και ΟΧΙ, όσο κι αν αυτό μας κουράζει συναισθηματικά, θα βοηθήσει στην συνειδητοποίηση εκ μέρους του χειριστικού ότι η αγάπη αποσκοπεί στην αυθεντική πρόοδο και όχι μόνο στο «εδώ και τώρα». Μόνο που το ΟΧΙ πρέπει να παραμείνει ΟΧΙ!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Δημοσιεύθηκε στην « Ορθόδοξη Αλήθεια»
στο φύλλο της Τετάρτης 6 Νοεμβρίου 2019
