Όσοι αναζητούμε στην κοσμική πραγματικότητα οδούς και τρόπους για να ζήσουμε την πίστη στον Θεό ως προτεραιότητα και ως κριτήριο της πορείας μας, των σχέσεών μας, του τρόπου με τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό και τον χαρακτήρα μας, αλλά και τις προκλήσεις της ζωής, δεν μπορεί παρά να νοσταλγούμε το περιεχόμενο της μοναχικής πολιτείας. Την αγάπη για τον Θεό που γίνεται κίνητρο του να κοιτάμε ψηλά. Κίνητρο να ξεκινάμε με γνώμονα τον άλλο, την διακονία και την συγχώρηση. Την ταπεινότητα που μας απαλλάσσει από το βάρος να έχουμε τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. Μια διαρκή αίσθηση ότι η αιωνιότητα μας προσμένει. Κι εκείνα τα θερμά δάκρυα, είτε από την προσευχή και την κατάνυξη, είτε από την παρουσία του Χριστού στις καρδιές, που κάνουν την καρδιά να πλαταίνει. Κυρίως όμως νοσταλγούμε ένα αίσθημα αμεριμνησίας, παιδικότητας, εμπιστοσύνης στον Θεό και στο θέλημά του, σημάδια και σημεία της μοναχικής ζωής.
Γνωρίζουμε
πως δεν μπορούμε να ζήσουμε σε τέτοιες καταστάσεις. Δεν κληθήκαμε γι' αυτές.
Έτσι, φτάνουμε στο σημείο να απορρίπτουμε εντελώς τη δική μας πραγματικότητα
και ζωή ως αμαρτωλή και ρυπαρή, να λειτουργούμε ενοχικά απέναντι στον κόσμο,
λες και δεν είναι δημιούργημα και δώρο του Θεού προς όλους μας, λες και ο
Χριστός δεν έγινε άνθρωπος, μέλος αυτού του κόσμου, δεν δίδαξε, δεν σταυρώθηκε,
δεν πέθανε, δεν αναστήθηκε μέσα στην κακία και την απόρριψη, για να σωθεί ο
κόσμος. Ο Χριστός όμως, εκτός από την αγάπη και την ανάσταση, μάς άφησε ως
καθοδήγηση στη ζωή μας το Ευαγγέλιό Του. Σημείο-κλειδί του Ευαγγελίου είναι η
άσκηση. Άσκηση δεν είναι μόνο η προσευχή και η νηστεία. Αυτές είναι μέθοδοι ασκητικές.
Είναι κυρίως μία στάση ζωής που βασίζεται στο μέτρο, όπως αυτό το καθορίζει η
αγάπη, που δεν είναι μόνο γενική ούτε και μόνο εξατομικευμένη, αλλά τα πάντα
τοις πάσι. Είναι η απόφαση να υπερβούμε το "εγώ" μας, με την βοήθεια
του Χριστού και εν τη Εκκλησία, να σηκώσουμε τους σταυρούς μας, που προέρχονται
από τις σχέσεις μας τόσο με τον συνάνθρωπο, οικείο, συνοδοιπόρο, αναγκαστικά ή
και από επιλογή, ξένο. Από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Από τον πολιτισμό, στον
οποίο μετέχουμε. Διότι πλαστήκαμε όχι για να γυρίζουμε στο χθες, ούτε να
προσδοκούμε μόνο ένα αύριο, αλλά για να παλεύουμε "εν τω νυν". Κι όπως
ζούμε στην θεία λειτουργία, αυτό το "νυν" εμπεριέχει και το "πάντοτε"
και το "αεί" και το "εις τους αιώνας των αιώνων".
Τα
ασκητικά βιβλία και η ασκητική παράδοση είναι οδοδείκτες και για μας τους εν τω
κόσμω. Μπορεί οι μοναχοί και οι μοναχές να ζούνε την πνευματική ζωή στις λεπτομέρειές
της, κι αυτός είναι ο αγώνας τους, όμως και οι εν τω κόσμω δεν εξαιρούμαστε.
Γι' αυτό είναι πολύτιμη η προσπάθεια να δούμε την άσκηση και την πνευματικότητα
μέσα και στην δική μας ζωή. Να εγχρονίσουμε,
όσο γίνεται, τα μηνύματά τους, χωρίς να αλλοιώσουμε το πνεύμα, και να παλέψουμε,
με τη βοήθειά τους, έχοντας νόημα ζωής, που είναι ο Χριστός, να δούμε κάθε
στιγμή τόσο τον εαυτό μας, τον χαρακτήρα μας, τις μικρές ή μεγάλες ιδιορρυθμίες
μας, όσο και τους άλλους μέσα από την αλήθεια της πνευματικότητας.
Αυτός
ο τρόπος αγκαλιάζει ιδιαιτέρως την οικογενειακή ζωή. Τον έρωτα. Τη συζυγία. Τις
σχέσεις γονέων και παιδιών. Την ανατροφή. Αν γίνεται εμπειρία και δεν παραμένει
μόνο στη θεωρία, τότε η ασκητική παράδοση γίνεται εφαλτήριο μιας ολοκληρωμένης
θέασης της ζωής και των ανθρώπων, των πειρασμών, των σταυρών, των αναστάσεων,
πάντοτε ως εφαρμογή του ήθους του Ευαγγελίου. Και, ταυτοχρόνως, γίνεται
ευκαιρία θέασης του κόσμου στον οποίο ζούμε μέσα από μια προοπτική ελπίδας στο
φως του Χριστού, αγάπης και όχι απόρριψης, πρόσληψης των θετικών του και
μεταμόρφωσης των αρνητικών.
Το
βιβλίο που κρατάτε ανά χείρας λοιπόν είναι μία απόπειρα εγχρονισμού στην
καθημερινότητα των σχέσεων και της ζωής ενός από τα σπουδαιότερα βιβλία της ασκητικής
μας παράδοσης, της "Κλίμακας" του αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου. Είναι αναπόφευκτη
η αποσπασματική παράθεση χωρίων, στην αρχή κάθε κεφαλαίου. Όποιος θελήσει, ας κάνει
αντιπαραβολή με το κάθε σκαλοπάτι της "Κλίμακας". Εκεί είναι η σοφία.
Το βάθος. Η εμπειρία. Η κατά Χριστόν ζωή. Η υπέρβαση. Ας δει πώς κάποια
ελάχιστα μπορούν να ειπωθούν και να ιδωθούν στην δική μας ζωή και εμπειρία, αυτήν
τη εν τω κόσμω. Αυτήν που θέλει, αλλά δύσκολα μπορεί. Ίσως, τότε, νιώσετε μαζί μας
ότι η παράδοσή μας δεν είναι μία χαμένη υπόθεση για μας που παλεύουμε στον
κόσμο αυτό, με την/τον σύζυγό μας, με τα παιδιά μας, με τους οικείους, με
όλους, αλλά μπορεί μία μικρή χαραμάδα από την οποία το φως του Χριστού θα περάσει,
να προκύψει. Τις δικές μας μεγάλες ελλείψεις, άλλωστε, μόνο η χάρις του Θεού
μπορεί να αναπληρώσει.
Οφείλουμε
θερμές ευχαριστίες στις εκδόσεις Εν Πλω που ανέλαβαν την έκδοση. Την εφημερίδα "Ορθόδοξη
Αλήθεια", στην οποία τα κείμενα δημοσιεύτηκαν στην αρχική τους μορφή. Όσες
και όσους έδωσαν αφορμή για περαιτέρω διάλογο. Κυρίως όμως την ζώσα
πραγματικότητα, στην οποία παλεύουμε. Την οικογένειά μας. Την ενορία των Αγίων
Πάντων Κέρκυρας. Τις μαθήτριες και τους μαθητές μας στο 7ο Γυμνάσιο Κέρκυρας, όπου
ο διάλογος, οι αντιστάσεις, αλλά και η αποδοχή ομορφαίνουν αληθινά τη ζωή και μας
δείχνουν ότι η Εκκλησία έχει να πει στη
νεότητα πολλά, όπως και να πάρει. Τον Μητροπολίτη Κερκύρας, Παξών και
Διαποντίων Νήσων κ. Νεκτάριο, που μας ώθησε να έρθουμε σε επαφή με την ασκητική
παράδοση της Εκκλησίας "εκ νεότητος". Τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος,
που ανέχτηκε αυτή την απόπειρα. Πιότερο από όλους και όλα, Εκείνον που είναι
και για μας η "Κραταιά Αγάπη".
Κέρκυρα, 19 Αυγούστου
2023
π. Θεμιστοκλής
Μουρτζανός
