Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ, "ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΣΥΝΗΣ"

 ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 113- Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ, "ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΣΥΝΗΣ", επιλογή- εισαγωγή Στρατής Πασχάλης, εκδόσεις ΕΣΤΙΑ 

            Οι κλασικοί λογοτέχνες έχουν ως έγνοια τους μέσα από τα έργα τους να παρουσιάσουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν την ανθρώπινη ύπαρξη μέσα στον κόσμο. Αντλούν υλικό από την ψυχή τους και τα ενδιαφέροντά τους, από την προσωπικότητά τους δηλαδή, και, ταυτόχρονα, μέσα από τις μορφές που πλάθουν, διαλέγονται με άλλους ανθρώπινους τύπους και άλλες καταστάσεις, που συναντούνε στην ζωή τους. Η αξία του μεγάλου λογοτέχνη, του κλασικού, φαίνεται όχι μόνο από τον τρόπο που αξιοποιεί την δυναμική της γλώσσας, καθώς βλέπει λεπτομέρειες στο άνθρωπο, στο περιβάλλον, σ'  αυτό που ονομάζουμε τοπίο αλλά και σ' αυτό που είναι η καθημερινότητα της ζωής, όπως επίσης και στα διλήμματα που περιγράφουν, τις στιγμές εκείνες δηλαδή στις οποίες ο άνθρωπος καλείται να απαντήσει, να αγιάσει ή να αμαρτήσει αδιάφορο, διότι και οι δύο καταστάσεις συνυπάρχουν. Ο κλασικός λογοτέχνης σμιλεύει τον χαρακτήρα του ανθρώπου ξεκινώντας από τον "διακαμό" του, τη σκιά του, και φτάνονται στο τελευταίο στοιχείο της ύπαρξης, σώματος και ψυχής, ιδεών και συμπεριφορών, επιθυμιών και ελπίδων, νίκης και ήττας.

            Μεγάλος λογοτέχνης ήταν και Μ. Καραγάτσης, εξαίρετο μέλος της περίφημης γενιάς του '30, η οποία προσπάθησε να πετύχει κάτι που οι στρατευμένοι λογοτέχνες δεν μπόρεσαν να βάλουν ως βάση της πορείας τους: την σύνθεση ανάμεσα στον ελληνισμό που έχει παράδοση και ρίζες και ιστορία, αλλά και στον ελληνισμό που δεν μπορεί να μείνει κλειστός στο χτες, καθώς χρειάζεται να συναντήσει τα ρεύματα του καιρού, την Ευρώπη και τη Δύση στην οποία ανήκει, χωρίς όμως να λησμονήσει την αυθεντικότητα της πίστης, της ανθρωπιάς, της αγάπης, της απλότητας, της έγνοιας για τον άλλον, που ακόμα και σε όποια στράτευση δεν μπορεί να σβήσει από την ψυχή του Έλληνα. Άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο, αφορμώμενοι από τον τόπο τους (όπως ο Καραγάτσης από τη Λάρισα και τον θεσσαλικό κάμπο, όπως ο Μικρασιάτης Βενέζης και ο γείτονάς του Μυριβήλης, οι αστοί Θεοτοκάς και Τερζάκης, ο μέγας εκ Κρήτης Καζαντζάκης), τάνυσαν τη γραφή τους στη σπουδή του ανθρώπινου ψυχισμού, καταθέτοντας πρόταση ζωής που να μην αφήνει τον Έλληνα εκτός του κόσμου, αλλά και να μην τον κάνει υπόδουλό του.

            Διαβάσαμε μία ανθολόγηση διηγημάτων και νουβέλας του Μ. Καραγάτση που έκανε με έμπνευση και δυνατή αιτιολόγηση στην εισαγωγή το 2000 για λογαριασμό των εκδόσεων ΕΣΤΙΑ ο ποιητής Στρατής Πασχάλης. Κυκλοφορήθηκε με τον τίτλο "Ιστορίες αμαρτίας και αγιοσύνης". Στην πραγματικότητα ο Καραγάτσης θέτει σε κάθε γραμμή των έργων του το ερώτημα της ταυτότητας του ανθρώπου, του Έλληνα, του άντρα και της γυναίκας, του αστού και του χωρικού, του πλούσιου και του φτωχού, του καλλιτέχνη και του έμπορου, του πατέρα και της μάνας, του παιδιού που θέλει να ξεφύγει από τα γονεϊκά σχήματα, αλλά τριγυρίζει σ'  αυτά, χωρίς υποκρισία, με έναν γόνιμο διάλογο με την ψυχανάλυση, αλλά και το ζήτημα που απασχολούσε τη γενιά του '30: ποια είναι η κατεύθυνσή μας ως Ελλήνων και ως ανθρώπων; Οι προβληματισμοί του Καραγάτση παραμένουν επίκαιροι, ενώ ο τρόπος που χρησιμοποιεί την γλώσσα απολαυστικός. Κάνουμε μία σύντομη αναφορά σε κάθε ανθολογημένο.

            " Ο άνθρωπος με το κανελί πανωφόρι": ένας εξαίρετος διάλογος ανάμεσα στον Καραγάτση, τον άνθρωπο της Δύσης, τον γοητευμένο από την ψυχανάλυση, αυτόν που αναζητεί τον εαυτό του και την αλήθεια σ'  αυτόν και δεν περιμένει από την πίστη στον Θεό λύση, σ' έναν κόσμο και σ'  έναν χρόνο που άδειασε τους ανθρώπους από την ψυχή, με τον Παπαδιαμάντη, ο οποίος επιμένει να περιγράφει τα πάθια και τους καημούς του κόσμου με την επίγνωση ότι ο κόσμος δεν είναι το εδώ και τώρα, αλλά το αιώνιο. Ο Καραγάτσης βάζει τον Σκιαθίτη να διεκδικεί το δίκιο του. Το διώχνει με τα δικά του όπλα, τους εξορκισμούς των πειρασμών και του απομένει από τον Παπαδιαμάντη  το κανελί του πανωφόρι, "παλιό, ξεβαμμένο, τριμμένο, βρώμικο, λεκιασμένο κρασί, δυσώδες από αμαρτία και μυρωμένο από αγιοσύνη" (σελ. 43). Είναι ό,τι έχει απομείνει και σε μας από τον Παπαδιαμάντη. Το φετίχ της γραφής του. Η αίσθηση της αγιότητάς του, αλλά και το ότι είναι μακριά από εμάς. Μια ματιά βέβαια στο " Όνειρο στο κύμα" θα μας έπειθε ότι ο Παπαδιαμάντης έβλεπε. Είχε όμως μιαν άλλη θέα του κόσμου. Αυτή της παράδοσης, που δεν εξαντλείται στον φανατισμό, αλλά νιώθει την ανάγκη του ανθρώπου να αγαπήσει και να αγαπηθεί, όχι όμως βάζοντας τα πάθη πάνω από την αλήθεια.

            "Το νερό της βροχής": μια κλασική ερωτική ιστορία, αυτή που περιγράφει την φθορά της σχέσης ενός ζευγαριού, το οποίο παντρεύτηκε από ανάγκη και συμφέρον. Όταν όμως ο άντρας θα βρει μιαν άλλη γυναίκα, η γυναίκα του θα πατήσει στα δικαιώματά της. Θα τον υποτάξει στηριγμένη στην ανάγκη του. Θα τον κάνει να νιώσει ότι ο έρωτας δεν φτάνει, διότι τελικά στη ζωή ισχυρός είναι αυτός που είναι αποφασισμένος.

            "Νυχτερινή ιστορία": μια συγκλονιστική μεταφορά μας στο φαράγγι των Τεμπών, σε ένα χωριό, στο οποίο δύο παιδιά, καρποί παράνομου έρωτα, γεννιούνται. Το ένα το υιοθετεί η κοινότητα, αναλαμβάνοντας να το στείλει στο βρεφοκομείο. το άλλο η μητέρα του το πνίγει. Κι αυτό η κοινότητα, με διακριτικότητα, θα το θάψει, παρότι αβάπτιστο. Ένα σπουδαίο μήνυμα του Καραγάτση, ότι παρότι τα κοινωνικά ήθη μοιάζουν ακατάβλητα, η αγάπη μπορεί να νικήσει στις λεπτομέρειές της, χωρίς να αλλάζει βέβαια τον κόσμο.

            "Από τη ζωή του Μιχάλη Ρούση": ένα μεγάλο μουσικό ταλέντο θυμάται το παρελθόν στην πατρική του οικογένεια. Την υποκρισία των γονέων, ιδίως του πατέρα. Την απλότητα κα την ομορφιά της φιλίας και της παρέας. Τα σκιρτήματα της καρδιάς, που οι μεγάλοι δεν μπορούν να νιώσουν. Την προσπάθεια της μάνας να του αποκρύψει την μεγάλη αλήθεια: ότι η αγάπη γεννά δάκρυα και ότι το να αγαπήσεις είναι μεγάλος καημός.

            "Λειτουργία σε λα ύφεσις":  μία συγκλονιστική νουβέλα. Ο Μιχάλης Ρούσης, με το όνομα Γιάννης,  ουσιαστικά έγινε ο μουσικός που ονειρευόταν, γράφει μία σειρά από συνθέσεις που τον κάνουν να αποθεωθεί από το κοινό ως συνθέτης και μαέστρος. Ο πατέρας του, που ουδέποτε παραδέχτηκε την αξία του και λειτουργούσε κυριαρχικά, τόσο προς τον ίδιο όσο και προς τον νεώτερο γιο (αντιστροφή της παραβολής του ασώτου), ζητά από τον διάσημο γιο να τον βοηθήσει ώστε να παρουσιάσει το δικό του έργο ζωής, την λειτουργία σε λα ύφεση. Μόνο που το έργο αυτό στην πραγματικότητα δεν είναι έργο αξίας. Ο γιος υπακούει στον πατέρα, με αποτέλεσμα να έρθει η καταστροφή επί σκηνής. Με ένα εξαιρετικό τέχνασμα ο γιος θα σώσει το δικό του όνομα, αλλά στην πραγματικότητα θα διαπιστώσει ότι όλος αυτός ο ανταγωνισμός με τον πατέρα του σε κάθε επίπεδο, καλλιτεχνικό, ερωτικό, αγαπητικό, στην πραγματικότητα δεν είχε κανέναν νόημα. Η αμαρτία του πατέρα του ήταν ο εγωισμός, που δεν τον άφηνε να δει την αλήθεια, δεν τον άφηνε να αγαπήσει την γυναίκα του και μητέρα των παιδιών, δεν τον άφηνε να χαρεί την ενηλικίωση των δύο αστεριών που ήταν τα παιδιά του. Κι εκείνα όμως πάλευαν να αποδείξουν την αξία τους στον πατέρα τους, λησμονώντας ότι νόημα έχει η ζωή όταν είσαι ελεύθερος από σκιές και αξιοποιείς τα χαρίσματά σου, όχι για να αποδείξεις κάτι, αλλά για να χαρείς. Συγκλονιστικός ο χαρακτήρας της μητέρας, καθώς και του σαλού ποιητή Νούτσου.

            "Η μεγάλη βδομάδα του πρεζάκη": ένα αριστούργημα πάνω στην αγάπη και στο νόημα της ζωής. Ο Χρήστος Νεζερίτης, ένας εργάτης που ερωτεύτηκε με αθωότητα και δοτικότητα, εγκαταλείπεται από την φιλόδοξη καλή του. Απογοητευμένος, καταφεύγει στα ναρκωτικά. Η Μεγάλη Εβδομάδα αναπαρίσταται από τον Καραγάτση σε παραλληλισμό με τη ζωή του Χριστού. Ο Νεζερίτης, πεινασμένος και πάμφτωχος, μιλά με παραβολές, δείχνοντας την οξύτητα του προβλήματος της φτώχειας. Τον γλιτώνει η μητέρα του, η οποία τον πάει στην Μεγάλη τρίτη στην εκκλησία. Εκεί έρχεται να εκκλησιαστεί ως μετανοούσα Μαγδαληνή η πρώην καλή του, η οποία κλαίει για το κακό που του προξένησε. Ο Χρήστος θα συλληφθεί την Μεγάλη Τετάρτη από δύο αστυνομικούς που αναζητούν κομμουνιστές (!), προδομένος από έναν Εβραίο της παρέας που πήγε να κεράσει, να φάνε και να χαρούνε σε ένα ταβερνάκι του Πειραιά.  Την Μεγάλη Πέμπτη, αφού τον βασανίσουν, θα διαπιστώσουν την αθωότητά του. Όμως δεν θα τον αφήσουν ελεύθερο, αλλά θα τον ποτίσουν ηρωίνη, για να πεθάνει. Την Μεγάλη Παρασκευή ο αμαξάς του Δήμου που οδηγεί την νεκροφόρα θα αναλάβει να τον πάει στο νεκροτομείο, συναντώντας τον επιτάφιο του Χριστού. Ο Καραγάτσης, με τη εκπληκτική του σάτιρα, θα διηγηθεί την πορεία της ψυχής του ήρωά του στον Παράδεισο, στο καθαρτήριο, στην κόλαση, στο διάστημα και την ανάστασή του, καθώς κανείς δεν τον ήθελε. Και αφού αναστήθηκε την Κυριακή του Πάσχα θα τον προσλάβει ένας Αμερικανός πλοίαρχος που ζητά ναύτη και ο Νεζερίτης θα αναχωρήσει για την Αμερική. Σάτιρα, η οποία αναδεικνύει την μεγάλη αλήθεια: ότι η παράδοση είναι νεκρή, αν δεν υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούνε, ότι η Ελλάδα πορεύεται προς το αμερικάνικο όνειρο, όχι γιατί δεν έχει ρίζες, αλλά γιατί δεν θέλει να στηριχτεί σ'  αυτές.

            "Μπουχούνστα": μία νουβέλα, ύμνος στην διονυσιακή πλευρά της ζωής, αλλά και μία σαφής προειδοποίηση ότι αν δεν έχουμε να πατήσουμε στην αλήθεια και μένουμε στα πάθη μας, ο εχθρός καραδοκεί και η ζωή θα συνεχιστεί χωρίς εμάς. Ο Καραγάτσης θα σατιρίσει συναδέλφους του λογοτέχνες, όπως ο Νίκος Καββαδίας, την ουτοπία του σοβιετικού προτύπου, που δεν έβλεπε τον Χίτλερ να επελαύνει, την άρνηση των Ελλήνων να διαπιστώσουν ότι η διχόνοια είναι ο εχθρός και όχι τόσο οι ιδέες, όπως επίσης και το γεγονός ότι όποιος επενδύει στη βιταλιστική πλευρά της ζωής, στην πραγματικότητα αγοράζει θάνατο.

            "Ο άνθρωπος με το φλεμόνι":  ένα διήγημα-αριστούργημα, ύμνος στην ανθρωπιά, στην αγάπη για τον άλλο και για τα ζώα, στη δύναμη της απλότητας που σε κάνει να βγαίνεις από το εγώ σου, μέσα από την ιστορία ενός εργάτη σε τυπογραφείο, ο οποίος ταΐζει τις γάτες μιας κακόφημης συνοικίας, και βρίσκει αγάπη από μία κοπέλα που δεν είναι ευτυχισμένη για τη ζωή που κάνει, διότι το να πουλάς τον εαυτό σου σε κάνει να χάνεις και το τελευταίο δράμι ομορφιάς που έχεις μέσα σου. Ο συγγραφέας επισημαίνει μια μεγάλη αλήθεια: ότι την αγάπη την αποδέχονται οι άλλοι μόνο στην αποκλειστικότητα γι'  αυτούς. Είναι η σκληρότητα της ζωής, την οποία καλούμαστε να αλλάξουμε με απλότητα.

            "Το αρχοντικό": ένα μελαγχολικό διήγημα για δύο αδέρφια που για τις μικροχαρές της ζωής και τις μικροαπολαύσεις χάνουν την αγάπη και τους δεσμούς μεταξύ τους. Όμως το τέλος το διηγήματος δείχνει πως το αίμα νερό δεν γίνεται.

            "Βασιλική": ένα συγκλονιστικό διήγημα με πρωταγωνίστρια την κυρα- Βασιλική, την Ελληνίδα σύζυγο του Αλή Πασά, που όλοι την απορρίπτουν γιατί αρνήθηκε την ταυτότητά της, όμως εκείνη, μέσα στην πτώση, έσωσε τις ζωές πολλών. Σαφές το μήνυμα του Καραγάτση: αμαρτία και αγιοσύνη πάνε μαζί στον άνθρωπο. Το θέμα είναι τελικά ποια οδός θα επικρατήσει.

            " Ο εξωμότης Παναγής Μαυρόπουλος": άλλο ένα συγκλονιστικό διήγημα για ένα εξωμότη που ήταν αιχμάλωτος στην Τριπολιτσά, μαζί με άλλους δημογέροντες και επισκόπους, προδομένος από αυτόν που θέλησε να πάρει όλη τη δόξα της επανάστασης του 1821, έναν επίσκοπο που ξεγέλασε τους πάντες για καλό φαινομενικά σκοπό. Όμως ο Χριστός θα συγχωρέσει τον εξωμότη, γιατί πολύ αγάπησε.

            "Το μπουρίνι": συγκλονιστική νουβέλα, με δράση στα τσιφλίκια του θεσσαλικού κάμπου. Πρωταγωνιστής ο αριστοκράτης Πήτερ Χατζηθωμάς, ο Έλληνας που πλούτισε στας Ευρώπας, αλλά έχασε την ανθρωπιά και την αγάπη και γυρίζει στην Ελλάδα όχι για να δώσει ανθρωπιά κι αγάπη, αλλά για να κάνει business. Ο Καραγάτσης, περιγράφοντας τον κυνισμό του Χατζηθωμά, το αίσθημα ότι είναι το αφεντικό επειδή έρχεται από την Ευρώπη και έχει τα λεφτά, μας επισημαίνει την ανάγκη με ενότητα να κρατηθούμε σε αντίσταση εναντίον αυτού του πνεύματος, κάτι που οι κάτοικοι της περιοχής δεν το κάνουν, καθώς φοβούνται να βγουν από το βόλεμά τους, που είναι, ταυτόχρονα, και η σκλαβιά τους. Ο ελληνισμός θα προχωρήσει όταν βρει τις ισορροπίες του, ενωθεί και αρνηθεί την ταύτιση με μια Ευρώπη που είναι παραδομένη στις ηδονές, στον πλούτο και τη διαφθορά.

            Βλέπουμε  στη γραφίδα αυτή μία προφητική φωνή της παρακμής των καιρών μας, αλλά και κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες προτάσεις, για να βγούμε από το τέλμα, με ρεαλισμό και αυθεντικότητα. Δεν είναι εκτός Δύσης η λύση. Δεν είναι όμως και εκτός των ριζών μας, των χαρισμάτων μας, κυρίως όμως της αίσθησης ότι μπορούμε να σταθούμε στα πόδια μας, παλεύοντας για την αγάπη και τη δικαιοσύνη.
 

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

3 Ιουνίου 2023

ΕΠΛΗΣΘΗΣΑΝ ΑΠΑΝΤΕΣ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΑΓΙΟΥ

 "Καὶ ὤφθησαν αὐτοῖς διαμεριζόμεναι γλῶσσαι ὡσεὶ πυρός, ἐκάθισέ τε ἐφ᾿ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν, καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες Πνεύματος ῾Αγίου, καὶ ἤρξαντο λαλεῖν ἑτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ Πνεῦμα ἐδίδου αὐτοῖς ἀποφθέγγεσθαι" (Πράξ. 2, 3-4)

"Επίσης τοὺς παρουσιάστηκαν γλῶσσες σὰν φλόγες φωτιᾶς, ποὺ μοιράστηκαν καὶ κάθισαν ἀπὸ μία στὸν καθένα ἀπ’ αὐτούς. ῞Ολοι τότε πλημμύρισαν ἀπὸ Πνεῦμα ῞Αγιο καὶ ἄρχισαν νὰ μιλοῦν σὲ ἄλλες γλῶσσες, ἀνάλογα μὲ τὴν ἱκανότητα ποὺ τοὺς ἔδινε τὸ Πνεῦμα" 

            Ένας μεγάλος λειτουργικός κύκλος κλείνει στην παράδοση της πίστης μας με την εορτή της Πεντηκοστής. Σ'  αυτή φανερώνεται το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, το Άγιο Πνεύμα. Η φανέρωσή Του γίνεται διά σημείων. Μία συνάθροιση ανθρώπων, των μαθητών του Χριστού, γίνεται εν υπερώω τόπω. Τους ένωναν μνήμες και ελπίδες. Δεν είχαν ξεκαθαρίσει όμως μέσα τους τι επρόκειτο να κάνουν. Ακόμη και λίγο πριν την Ανάληψη, ρωτούσαν τον αναστάντα Χριστό πότε θα αποκαταστήσει το βασίλειο του Ισραήλ και πότε θα απελευθέρωνε την πατρίδα και το γένος τους το Ισραηλιτικό από τον ρωμαϊκό ζυγό. Είχαν την εμπειρία του Θεού που έγινε άνθρωπος, τους κάλεσε, τους δίδαξε, τους απέστειλε στα όρια του Ισραήλ, τους οδήγησε στο να κάνουν θαύματα, τους φανερώθηκε μεταμορφωμένος, Τον είδαν να ανασταίνει νεκρούς και να ανασταίνεται ο Ίδιος, όμως μέσα τους και πάλι δεν μπορούσαν να κάνουν το επόμενο βήμα.

            Και τότε κατεβαίνει το Άγιο Πνεύμα. Φανερώνεται σε εκείνους με την ακουστική και απτική εικόνα του ήχου που έμοιαζε με δυνατό άνεμο. Φανερώνεται σε εκείνους με την οπτική εικόνα των πύρινων γλωσσών. Και τους αλλάζει, σε μιαν άλλη προοπτική. Δεν θα είναι τώρα προσανατολισμένοι στην πατρίδα τους, στο εθνικό τους και θρησκευτικό όραμα, δεν θα είναι φοβισμένοι για τυχόν απόρριψη, δεν θα αποσκοπούν στο να φανερώσουν ιδέες και διδαχές πρόσκαιρες. Οι πρώην τρομαγμένοι, οι πρώην ιδιώτες, οι πρώην νικημένοι βγαίνουν στον κόσμο "νικώντες και ίνα νικήσωσι" (Αποκ. 6,2). Βγαίνουν για να μιλήσουν στην γλώσσα του καθενός τα μεγαλεία του Θεού. Ότι ο Θεός εφανερώθη εν σαρκί. Ότι ο Θεός ήρθε για να νικήσει τον θάνατο. Ότι ο Θεός ήρθε να δείξει τον τρόπο της αγάπης σε όλους τους ανθρώπους, χωρίς διακρίσεις, χωρίς εκλεκτούς, χωρίς το πρόσκαιρο να νικά το αιώνιο. Και αλλάζει η ιστορία του κόσμου μέσα από τον θεσμό της Εκκλησίας, ο οποίος όλος συγκροτείται από το Άγιο Πνεύμα, αυτό που μεταμορφώνει τις καρδιές των ανθρώπων, εμπνέοντάς τους σε έναν ξεχωριστό τρόπο σε μία μοναδική πλέον οδό.

            Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Χρήστος Γιανναράς (Αλφαβητάρι της πίστης, σελ. 192): "η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος δεν είναι μια μαγική προσθήκη ικανοτήτων και χαρισμάτων στον άνθρωπο. Είναι μια απελευθέρωση των δυνατοτήτων της ζωής που δεν έχει τίποτα το άλογο και ,,υπερφυσικό,,. Το Πνεύμα επιφοιτά στη φύση μας μεταβάλλοντας όχι τον λόγο της φύσης (αυτό που είναι η φύση μας), αλλά τον τρόπο υπάρξεώς της, τον τρόπο συστάσεως της υπόστασής μας. Δεχόμενοι το Πνεύμα του Θεού παύομε να υπάρχουμε αντλώντας υπόσταση από την αναγκαιότητα της βιολογικής διαδοχής και της αυτονομημένης ατομικότητας. Υπάρχουμε, επειδή το θέλημα της αγάπης του Θεού ζωοποιεί και συνιστά και υποστασιάζει το είναι μας. Αυτή η ελευθερία από τη φυσική αναγκαιότητα και ο συντονισμός της ύπαρξής μας με το ζωοποιό θέλημα του Θεού έχει ως οργανικό αποτέλεσμα όλα τα ,,σημεία,, που αναφέρει η Γραφή στη ζωή του Χριστού και των Αποστόλων- ,,σημεία,, που τα ζει αδιάκοπα η Εκκλησία και στα πρόσωπα των αγίων της.

            Οι θεραπείες των ασθενών και η γλωσσολαλία και η θεολογική σοφία και όποια άλλα χαρίσματα, είναι οι καρποί της αναγέννησης του ανθρώπου ,,εν Αγίω Πνεύματι,,. Όπως στη γέννηση του ανθρώπου είναι μια θαυμαστή έκπληξη οι πρώτες εκδηλώσεις της ζωής: η πρώτη ανάσα και το πρώτο κλαυθμύρισμα, και αργότερα το πρώτο χαμόγελο και η έκφραση στο βλέμμα και οι πρώτες λέξεις που αρθρώνει το βρέφος- θαυμαστές, αλλά και αυτονόητες εκφράσεις της προσωπικότητας που γεννιέται- έτσι θαυμαστοί, αλλά και αυτονόητοι είναι και οι καρποί της αναγέννησης του ανθρώπου ,,εν Αγίω Πνεύματι,,. Κι αν δεν γίνονται πάντοτε φανεροί αυτοί οι καρποί, δεν είναι γιατί το Πνεύμα χορηγείται με ποσοτικές διαφοροποιήσεις- ,,ου γαρ εκ μέτρου δίδωσιν ο Θεός το Πνεύμα,, (Ιωάν. 3,34)- αλλά γιατί είναι διαφοροποιημένες οπωσδήποτε οι αντιστάσεις θανάτου που αναπτύσσει η ελευθερία μας".

            Ας κοιτάξουμε γύρω μας και στον εαυτό μας: νιώθουμε άραγε την Εκκλησία ως ευχαριστιακή κοινότητα, ως δείπνο μετοχής στο σώμα και το αίμα του Χριστού, ως αδελφοσύνη και ενότητα με τον Θεό και τον συνάνθρωπο; Νιώθουμε την ανάγκη να παλέψουμε για τον τρόπο της αγάπης, της ταπείνωσης, της ειρήνης, της χαράς, του μέτρου, της καλοσύνης, της συγχώρεσης, της πίστης, που μας πάει ένα βήμα παραπέρα από την ιστορία; Νιώθουμε την ανάγκη να δείξουμε την ανάσταση με το φως και την ελπίδα κάθε στιγμή; Την πίστη στην πρόνοια του Θεού; Ή παραμένουμε δεμένοι στα ιστορικά του κόσμου τούτου, θέλοντας να αποκαταστήσουμε το βασίλειο του Ισραήλ, να δείξουμε την δύναμη των ιδεών μας, των πεποιθήσεών μας, με μόνη προϋπόθεση να γίνουμε πολλοί, απορρίπτοντας τελικά την οδό του Πνεύματος; Η γιορτή της Πεντηκοστής είναι ευκαιρία να δούμε ποιοι είμαστε και τι είναι η Εκκλησία.

            Χρόνια πολλά! 

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

4 Ιουνίου 2023

Της Πεντηκοστής

 

 

  

ΓΙΟΡΤΑΖΟΝΤΑΣ ΕΝΑΝ ΦΙΛΟΣΟΦΟ

            

    Σε μια εποχή στην οποία αυτός που θεωρεί τον εαυτό του αυθεντικό χριστιανό απορρίπτει κάθε διάλογο με τον κόσμο, μη τυχόν και θεωρηθεί εκκοσμικευμένος, η Εκκλησία επιμένει να μας προβάλλει παραδείγματα αγίων που όχι μόνο δεν φοβήθηκαν να διαλεχθούν με τα κοσμικά ρεύματα της δικής τους εποχής, αλλά τόλμησαν να συσσωματώσουν στην χριστιανική διδασκαλία θέσεις και ιδέες οι οποίες ουδόλως αντέκειντο στην πίστη. Είναι χαρακτηριστικό του παράδειγμα του φιλοσόφου και μάρτυρος Ιουστίνου,  με τον οποίο ξεκινά το θέρος (1η Ιουνίου). Αρχικά ειδωλολάτρης, θα ασπαστεί την χριστιανική πίστη, θα ιδρύσει δική του φιλοσοφική σχολή στην Ρώμη, θα δώσει απολογία στους αυτοκράτορες Αντωνίνο και Μάρκο Αυρήλιο, ο οποίος θα τον καταδικάσει σε μαρτυρικό θάνατο το 165 μ. Χ. Ο άγιος Ιουστίνος είναι ο εισηγητής της φιλοσοφίας του σπερματικού λόγου. Όσες ιδέες και αναζητήσεις των αρχαίων φιλοσόφων λειτουργούν ως προετοιμασία για την χριστιανική πίστη, είναι φωτισμός του Αγίου Πνεύματος, κι ας μην είχε έρθει ο Χριστός στον κόσμο.

                Κι αν για τους ειδωλολάτρες και τους εκκοσμικευμένους μια τέτοια θεώρηση παρουσιάζει ενδιαφέρον, διότι δείχνει αυθεντική αγάπη και διάθεση αποδοχής της υγιαινούσης διδασκαλίας, για τους χριστιανούς είναι μία κίνηση πολύ τολμηρή. Σε περιβάλλοντα διωγμών και απόρριψης, επειδή οι χριστιανοί δεν έμεναν στο "μεγαλείο" των αρχαίων και στην αυτάρκειά τους, ένας χριστιανός φιλόσοφος και απολογητής δέχεται και αποδέχεται ιδέες εκείνων που σκοτώνουν τους χριστιανούς. Σήμερα μια τέτοια κίνηση θα ήταν πολύ μοναχική. Οι φανατικοί και υπερβέβαιοι για την αυτάρκειά τους θα τον χαρακτήριζαν εύκολα "αιρετικό" ή "συμβιβασμένο". Κι αυτό σε μία πραγματικότητα στην οποία αισθανόμαστε και είμαστε ελεύθεροι να πιστέψουμε στον Χριστό, να ακολουθήσουμε τις παραδόσεις μας, να μετέχουμε στην λατρεία της Εκκλησίας, να μιλήσουμε για την πίστη ως ζωή.

                Γιορτάζοντας έναν φιλόσοφο, η Εκκλησία μάς υποδεικνύει ότι η αλήθεια δεν έχει να φοβηθεί την διαφορετικότητα ούτε ως αντίληψη ούτε ως εμπειρία. Με έναν γοητευτικό εκλεκτικισμό η χριστιανική πίστη επισημαίνει πού ή συμφωνία και πού η διαφωνία με τον κόσμο, προσεύχεται για την μετάνοια των πάντων, δεν κατακρίνει και δεν διαγράφει όποιον δεν συμφωνεί, αλλά με γενναιότητα αγκαλιάζει, είτε με τον λόγο είτε με την διακριτική σιωπή, δείχνοντας ότι η πίστη είναι συνύπαρξη και όχι πόλεμος.

                Γιορτάζοντας έναν φιλόσοφο η Εκκλησία μάς υποδεικνύει ότι ο χριστιανός δεν κλήθηκε να αρνηθεί τον κόσμο, αλλά να τον μεταμορφώσει εν Χριστώ. Ότι ο σπερματικός λόγος μπορεί να φαίνεται σήμερα αχρείαστος, όμως δείχνει ότι κάθε άνθρωπος, όπως κι αν σκέπτεται, είναι εικόνα Θεού. Ότι χρέος των πιστών είναι να τον συναντήσουν σε αυτή την προοπτική. Να του απλώσουν το χέρι. Να του δείξουν την συμφωνία και την διαφωνία. Κυρίως όμως, την αγάπη που πηγάζει από την αλήθεια της σχέσης με τον Χριστό.

                Τι μας λείπει από τον τρόπο του αγίου φιλοσόφου; Η αυθεντική παιδεία. Η επίγνωση τόσο της αλήθειας της πίστης όσο και των ιδεών και αντιλήψεων του κόσμου. Θριαμβεύει η επιδερμική θεώρηση. Όσο λιγότερο καλλιεργημένοι είμαστε, τόσο περισσότερο φωνασκούμε. Ο σπουδαίος άγιος Πορφύριος παρακολουθούσε τις παραδόσεις των θετικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας για να μάθει. Ο ασκητής, ο άνθρωπος της αγάπης, ήθελε να ακούει τον κόσμο και να μοιραστεί την γνώση, όχι για να πάψει να είναι χριστιανός, αλλά για να ανοίξει την αγκαλιά τού Χριστού και στα παιδιά που ξεκινούσαν από αλλού. Ας ακολουθήσουμε τα παραδείγματα.   

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην "Ορθόδοξη Αλήθεια"

στο φύλλο της Τετάρτης 31 Μαΐου 2023

ΔΙΟ ΓΡΗΓΟΡΕΙΤΕ

 "Διὸ γρηγορεῖτε, μνημονεύοντες ὅτι τριετίαν νύκτα καὶ ἡμέραν οὐκ ἐπαυσάμην μετὰ δακρύων νουθετῶν ἕνα ἕκαστον" (Πράξ.  20, 31)

"Γι’ αὐτὸ νὰ ἀγρυπνεῖτε, καὶ νὰ θυμᾶστε ὅτι τρία χρόνια συνέχεια δὲν ἔπαψα νύχτα καὶ μέρα νὰ νουθετῶ μὲ δάκρυα τὸν καθένα σας". 

     "Γρηγορείτε". Αυτός ο λόγος του αποστόλου Παύλου προς τους πρεσβυτέρους της Εφέσου και, κατ' επέκτασιν, προς κάθε χριστιανό, κάθε εποχής, περιγράφει μία αίσθηση κινδύνου, την οποία μπορούμε να εντοπίσουμε σε τρεις πτυχές της ζωής μας. Η πρώτη είναι ο εαυτός μας. Η δεύτερη είναι ο άλλος. Η τρίτη είναι ο κόσμος. Γιατί όμως να βρισκόμαστε σε εγρήγορση; Δεν είναι ωραιότερο να αντιμετωπίζουμε την ζωή με χαλαρότητα, χωρίς καχυποψία, αλλά με την αίσθηση ότι τα φέροντα μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε όταν συμβούν, χωρίς να κάνουμε κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία; Δεν είναι ομορφότερη η αμεριμνησία, η απουσία άγχους για τη ζωή και τις σχέσεις μας;

            Αν ζούσαμε σε έναν ιδανικό κόσμο, απλό στην σκέψη και στις δυνατότητες, τότε όντως η εγρήγορση, η συνεχής κινητοποίηση θα ήταν μία κουραστική, ίσως και περιττή κίνηση. Ζούμε όμως σε μια πραγματικότητα σύνθετη, στην οποία διαπιστώνουμε έντονο το στοιχείο της διάσπασης, καθώς προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε, να οικειωθούμε, να προσαρμοστούμε, να μη χάσουμε τον κόσμο, όπως πορεύεται. Και η διάσπαση έχει να κάνει όχι μόνο με την διαφορετικότητα των ιδεών ή των εμπειριών που μας καλούν να επιλέξουμε πώς θα πορευτούμε, τι θα διαλέξουμε, πόσο εύκολα θα αφήσουμε πίσω μας κάτι για να προχωρήσουμε με κάτι άλλο, ποια ερωτηματικά θα απομείνουν μέσα μας αν η επιλογή που κάναμε είναι σωστή, καθώς ταιριάζει στον χαρακτήρα, στις αξίες, στα στοιχεία που θα θέλαμε να δίνουν αυθεντικό νόημα στην ζωή μας, αλλά έχει να κάνει και με τον τρόπο με τον οποίο οι άλλοι προχωρούνε και έρχονται σε σύγκρουση μαζί μας. Εμφανής ή αφανής, η σύγκρουση πηγάζει από το ότι ο άνθρωπος έχει εντός του ένα ισχυρό "εγώ", το οποίο ζητά προσοχή, δικαίωση, αποδοχή, επιβεβαίωση. Αυτό συμβαίνει με όλους στο περιβάλλον μας, με αποτέλεσμα να μη μας επιτρέπεται η αμεριμνησία, διότι τότε ή θα γίνουμε σκλάβοι των άλλων ή θα μείνουμε εκτός  του κόσμου. Και είναι θέμα παιδείας, διαμόρφωσης του χαρακτήρα και της σκέψης μας, δηλαδή της νοοτροπίας μας, το τι θα επιλέξουμε, πώς θα κρίνουμε τις προκλήσεις, πώς θα απαντήσουμε σ'  αυτές και πώς θα περιμένουμε να έρθουν.

            Η εγρήγορση έρχεται να συναντήσει την πνευματική κατάσταση του ανθρώπου. Ο απόστολος Παύλος επισημαίνει ότι έζησε τρία χρόνια στην Έφεσο νουθετώντας τον καθέναν με δάκρυα, με πόνο δηλαδή, για να καταρτιστεί πνευματικά και να μπορεί να καταρτίσει. Και δεν είναι μόνο αυτό. Είναι πως η νουθεσία έγινε σε περιβάλλον στο οποίο η διάσπαση καραδοκούσε. Άνθρωποι που διέστρεφαν το μήνυμα του Ευαγγελίου, άνθρωποι που προέκριναν τις δικές τους θέσεις, έτοιμοι να αναγορευτούν ως σωτήρες,  ήταν η αιτία που ο Παύλος έμεινε τόσο πολύ εκεί, αλλά και που αισθάνεται ότι χωρίς εγρήγορση, η απουσία του θα επέφερε μεγάλο κίνδυνο αλλοίωσης της πίστης. Διότι οι αιρετικοί, άνθρωποι πεπεισμένοι για την αλήθειά τους, άνθρωποι που δεν υπακούγανε στην Εκκλησία, ούτε στον πνευματικά επικεφαλής της τον απόστολο Παύλο, τον σταλμένο από τον Χριστό, αλλά έβαζαν μπρος το δικό τους "εγώ", την δική τους σκέψη, όντας χαρισματικοί, θα επιχειρούσαν να επανέλθουν, όταν το πρόσωπο που με την παρουσία του και μόνο προκαλούσε εγρήγορση, όντας σημείο αναφοράς, έφευγε. Κι αυτός ήταν ο καημός του Παύλου. Το πρόσωπο δεν μπορεί εσαεί να προστατεύει με την παρουσία του. Χρειάζεται η εγρήγορση, ώστε ο μαθητής να ενηλικιωθεί, το παιδί να μεγαλώσει και να απογαλακτισθεί, ο καθένας να αναλάβει την ευθύνη της ζωής του.

            "Γρηγορείτε". Μια προτροπή προσωπική για τον καθένα μας. Η εγρήγορση στην εξέταση των λογισμών, άλλοτε δικών μας, άλλοτε εκ του πονηρού, που λειτουργούν διασπαστικά. Η εγρήγορση στην σχέση με τους άλλους, όταν δεν πρυτανεύουν η αγάπη και η αλήθεια, αλλά το ίδιον θέλημα, που οδηγεί σε ανταγωνισμό,  επιθυμία για δικαίωση και, συχνά, σε ρήξη. Η εγρήγορση σε σχέση με τους πειρασμούς του κόσμου και της ζωής, που μας εκτρέπουν από την οδό της πίστης, της αγάπης, της τήρησης των εντολών του Θεού και μας ρίχνουν σε έναν δρόμο ηδονής χωρίς αγάπη και χωρίς νόημα που να διαρκέσει, καθιστώντας μας σάρκες. Η εγρήγορση έναντι των ιδεών, των αντιλήψεων, της προπαγάνδας του κόσμου. Η εγρήγορση έναντι των προσωπικών πεποιθήσεων που αποπροσανατολίζουν από το νόημα της πίστης καθιστώντας την μετοχή μας σ'  αυτήν αφετηρία διαίρεση, κομματιάσματος, εκκοσμίκευσης, ακόμη κι αν νομίζουμε ότι υπάρχει καλός σκοπός.

            'Γρηγορείτε". Η αφύπνιση δεν μπορεί να έχει νόημα αν δεν είναι εντός της Εκκλησίας.  Εντός της παρουσίας και της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Εντός της Εκκλησία, τελικά, όπου υπάρχει η παρουσία του Χριστού, η Αλήθεια. 

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

28 Μαΐου 2023

Των Αγίων Πατέρων της Α' Οικουμενικής Συνόδου

ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ, ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

                

Καθώς πλησιάζουν οι εξετάσεις, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, κυρίως όμως αυτές των Πανελλαδικών, οι μαθητές και οι μαθήτριες προετοιμάζονται για να αποδείξουν ότι ο κόπος που κατέβαλαν την χρονιά ή τις χρονιές που προηγήθηκαν, έχει αποτέλεσμα. Κατέχουν την γνώση. Είναι επαρκείς, ώστε να μπορούν να κάνουν το επόμενο βήματα στην πορεία της ζωής τους. Μαζί τους όμως καρδιοχτυπούν αρκετά έως πολύ και οι γονείς. Αυτό το καρδιοχτύπι εκφράζεται με παρατηρήσεις, όπως “διάβασε”, “μην έχεις άγχος” (οποία υπερβολή, ένας ή μία που παλεύει, προφανώς και θα σκέφτεται το αποτέλεσμα της έκβασης και θα έχει ψυχική ένταση μέσα από την σκέψη), “μη φοβάσαι”, “και τώρα προλαβαίνεις”. Άλλοτε πάλι είναι κρυφό. Εκδηλώνεται ως φόβος από την πλευρά των γονέων ότι το παιδί τους μπορεί και να αποτύχει, να στενοχωρηθεί, να πληγωθεί, να μην είναι σε θέση να αποδώσει όπως θα ήθελε και όπως θα ήθελαν. Κάποτε οι γονείς έχουν άγχος διότι στο πρόσωπο του παιδιού τους θεωρούν ότι καθρεφτίζεται ο δικός τους εαυτός, ότι η επιτυχία ή η αποτυχία του είναι στην πραγματικότητα και δική τους.

                Δεν είναι αλήθεια το τελευταίο. Είναι μία εσφαλμένη προσέγγιση του παιδιού ως ανεξάρτητης προσωπικότητας, ως ετερότητας, που δεν ανήκει στους γονείς ούτε είναι συνέχειά τους στην πραγματικότητα, αλλά μία νέα αρχή, ένας νέος άνθρωπος στον κόσμο. Οι γονείς στην ζωή είναι υποστηρικτικοί. Χρειάζεται με κάθε τρόπο να παρέχουν τα απαραίτητα μέσα στα παιδιά, ώστε ο δρόμος τους να είναι ανοιχτός. Να συμβουλεύουν, να βάζουν όρια. Όμως η τελική απόφαση για την πορεία που θα ακολουθηθεί, περνά από τα παιδιά. Το άγχος είναι σημείο έλλειψης εμπιστοσύνης των γονέων απέναντι στα παιδιά. Παράλληλα, είναι και ένας φόβος ότι η ήττα, εάν επέλθει, είναι καταστροφή, όπως και η επιτυχία θρίαμβος, που αντανακλάται στα πρόσωπα των γονέων. Όμως κάτι τέτοιο δεν αφήνει το παιδί να ανασάνει, να αναλάβει την ευθύνη για τον εαυτό του και την πορεία του, να νικήσει ή να νικηθεί σε έναν αγώνα που είναι προσωπικός, καθώς το παιδί διαγωνίζεται και όχι κάποιος άλλος. 

                Προφανώς η πίστη στον Θεό διαδραματίζει ρόλο ώστε το άγχος των γονέων να περιορίζεται σε ανεκτά πλαίσια. Ο γονέας αγαπά και η αγάπη θέλει το καλύτερο για τον άλλο, πόσο μάλλον όταν είναι το παιδί, το σπλάχνο, Όμως το καλύτερο για τον γονέα δεν είναι απαραιτήτως το καλύτερο, σε βάθος χρόνου, και για το παιδί. Κι αυτό διότι κάθε επιλογή ή κάθε δοκιμασία συναντά και την ευθύνη του καθενός να τη φέρει εις πέρας. Δεν είναι τυχαίο ότι συνήθως δεν έχουν ιδιαίτερο άγχος εκείνα τα παιδιά που έχουν αποφασίσει ότι δεν θέλουν να διαβάσουν ή να προσπαθήσουν, διότι θέλουν, κατά κάποιον τρόπο, να ζήσουν την ζωή τους χωρίς να κουραστούν με το διάβασμα, ίσως γιατί “δεν το ‘χουν”. Όταν ο γονέας πιστεύει, αφήνεται στο θέλημα του Θεού, όπως επίσης σέβεται και το θέλημα του παιδιού. Προσεύχεται για το παιδί που κουράζεται, διότι θέλει να πετύχει, προσεύχεται και για το παιδί που θέλει να κάνει κάτι άλλο από το να μορφωθεί. Και είναι παρών στην ζωή του παιδιού, γνωρίζοντας ότι ο άνθρωπος βάζει τον κόπο και ο Θεός έχει τον τελευταίο λόγο.

 

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην "Ορθόδοξη Αλήθεια"

στο φύλλο της Τετάρτης 24 Μαΐου 2023

ΑΝΟΙΞΑΙ ΟΦΘΑΛΜΟΥΣ ΑΥΤΩΝ

“Εἰς τοῦτο γὰρ ὤφθην σοι, προχειρίσασθαί σε ὑπηρέτην καὶ μάρτυρα ὧν τε εἶδες ὧν τε ὀφθήσομαί σοι, ἐξαιρούμενός σε ἐκ τοῦ λαοῦ καὶ τῶν ἐθνῶν, εἰς οὓς ἐγώ σε ἀποστέλλω  ἀνοῖξαι ὀφθαλμοὺς αὐτῶν, τοῦ ἐπιστρέψαι ἀπὸ σκότους εἰς φῶς καὶ τῆς ἐξουσίας τοῦ σατανᾶ ἐπὶ τὸν Θεόν, τοῦ λαβεῖν αὐτοὺς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ κλῆρον ἐν τοῖς ἡγιασμένοις πίστει τῇ εἰς ἐμέ” (Πράξ. 26, 16-18)
“Γι’ αυτό σου φανερώθηκα, για να σε προκαθορίσω υπηρέτη και μάρτυρα, και γι’ αυτά που είδες σ’ εμένα και γι’ αυτά που θα σου φανερωθώ. Θα σε ελευθερώνω από τον λαό Ισραήλ και από τους εθνικούς στους οποίους εγώ σε αποστέλλω, για να ανοίξεις τα μάτια τους, ώστε να επιστρέψουν από το σκότος στο φως και από την εξουσία του Σατανά στο Θεό, για να λάβουν άφεση αμαρτιών και κληρονομιά μεταξύ των αγιασμένων με την πίστη που είναι σ’ εμένα”.

    
    Τι είναι ένας άγιος στη ζωή της Εκκλησίας και του κόσμου; Στη σκέψη των πολλών είναι ένας άνθρωπος που είναι καλός, έως και αλάθητος, ενάρετος, αφιερωμένος στον Θεό, κάποτε και εκτός της ζωής του κόσμου, ο οποίος υπάρχει για να βρίσκεται σε διαρκή κοινωνία και αναφορά προς τον Θεό, με αποτέλεσμα να χάνει τις χαρές αυτής της πραγματικότητας. Ο άγιος έτσι, καθώς υπερβαίνει τα ανθρώπινα μέτρα, γίνεται αντικείμενο λατρείας από τους πιστούς, όχι όμως και μίμησης, διότι ο πήχυς είναι πολύ ψηλά. Έτσι, θεωρούμε σπουδαίο να έχουμε Αγίους ως πρεσβευτές μας στον Θεό, για να μεσιτεύουν, ώστε να λαμβάνουμε ό,τι χρειαζόμαστε, για να μπορούμε να έχουμε εμείς την συνείδησή μας ήσυχη, ότι εκείνοι κάνουν το καθήκον τους, μας αγαπάνε, κι εμείς μπορούμε να ελπίζουμε στα δύσκολα σ’ αυτούς.
    Δεν είναι όμως  τα πράγματα ακριβώς έτσι. Στο βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων, ο απόστολος Παύλος, απολογούμενος στον Ρωμαίο διοικητή Αγρίππα, αναφέρεται στην μεταστροφή του στον Χριστό και περιγράφει τι σημαίνει για εκείνον, και κατ’ επέκτασιν, για κάθε άγιο, η σχέση με τον Χριστό και ποια είναι η αποστολή του κάθε ανθρώπου, χωρίς να είναι η αγιότητα το προαπαιτούμενο, καθώς αυτή έρχεται ως δωρεά του Θεού σε εκείνους που ειναι αποφασισμένοι να Τον αγαπήσουν εξ όλης της ψυχής τους και εξ όλης της διανοίας τους και εξ όλης της καρδίας και της ισχύος τους.
    Ο άγιος είναι υπηρέτης και μάρτυρας των θαυμασίων του Θεού, τα οποία τα ζει εξ εμπειρίας. Και αυτά τα θαυμάσια έχουν να κάνουν με τη δύναμη της πίστης σε έναν Θεό ο Οποίος δεν είναι μια ανώτερη δύναμη εκτός του κόσμου τούτου, αλλά έγινε άνθρωπος για μας, σαρκώθηκε για να ζήσει τα πάντα της ανθρώπινης φύσης πλην της αμαρτίας, έπαθε υπέρ ημών και αναστήθηκε, για να ανοίξει τον δρόμο σε μια νέα ζωή, σε μια καινή κτίση, στην οποία χωρούμε όλοι όσοι αποδεχόμαστε το κάλεσμά Του να ζήσουμε εν τη Εκκλησία. Κι αν στην εποχή του αποστόλου Παύλου και των αποστόλων η μαρτυρία για τον Χριστό ήταν προσωπική και εμπειρική, καθώς οι απόστολοι Τον είδαν, συναναστράφηκαν μαζί Του, απόλαυσαν την χαρά της κοινωνίας και της διδασκαλίας Του, έζησαν και την ανάσταση και την ανάληψή Του, στην δική μας πραγματικότητα η εμπειρία περνά μέσα από την μετοχή μας στη ζωή και τον τρόπο της Εκκλησίας. Σ’ εκείνη βιώνουμε τη χάρη του Θεού. Σ’ εκείνη βλέπουμε τα πρόσωπα των Αγίων να διδάσκουν και να ζούνε μετάνοια, αγάπη, ελπίδα, να γίνονται υπηρέτες διά της προσευχής, της ταπείνωσης και της ελεημοσύνης του θείου θελήματος, σ’ εκείνη ζούμε την παρουσία του Θεού εν τοις μυστηρίοις, σ’ εκείνη μπορούμε να υπερβούμε τα πάθη και τα λάθη μας, σ’ εκείνη να κρατήσουμε το φως της Ανάστασης που ανοίγει τα μάτια της ψυχής μας. Γι’ αυτό και στην εποχή μας, αλλά και σε κάθε εποχή, οι άγιοι παραμένουν εν τη Εκκλησία και από αυτήν αναδεικνύονται. Δεν είναι απλά καλοί άνθρωποι, ίσως ούτε και καλοί χριστιανοί, αλλά αισθάνονται την ανάγκη την μαρτυρία του Θεού να την κάνουν διακονία του ανθρώπου, με κάθε τρόπο, από την προσευχή ως την φανέρωση της αγάπης.
    Ο άγιος έχει ελευθερωθεί τόσο από τον κόσμο της κάθε ειδωλολατρίας, όσο και από τις δεσμεύσεις του τι περιμένουν οι όποιοι πιστοί από τον Θεό, που κάποτε γίνεται αποφυγή ανάληψης της προσωπικής ευθύνης, του σταυρού, και παραμονή σε μία κατάσταση επιδίωξης του συμφέροντος. Ο άγιος έχει μέσα στην καρδιά του την αλήθεια για το ποιος πραγματικά είναι ο Θεός. Νιώθει ότι είναι πατέρας, ο οποίος αγκαλιάζει, αλλά και οριοθετεί τον άνθρωπο, γνωρίζει να περιμένει, αποδίδοντας εκάστω ό,τι του είναι για το καλό του, αλλά και ελευθερώνοντας τον άνθρωπο από κάθε δεσμό, όχι μόνο αμαρτίας, αλλά και δεισιδαιμονίας, σκοτασμού του νοός, πνευματικής τύφλωσης. Αυτό έχει να κάνει και με τον δικό μας καιρό. Διότι σήμερα εξακολουθούμε να είμαστε δεσμευμένοι από το σαρκικό φρόνημα του αιώνος τούτου, που σημαίνει προσκολλημένοι στο παρόν, αλλά και παρασυρόμαστε από ένα πνεύμα που δεν έχει σχέση με το βάθος και την αυθεντικότητα της πίστης μας, η οποία περνά από την σχέση με τον Χριστό. Διότι ο Χριστός ελευθερώνει και Αυτός είναι που μας λείπει από την πορεία μας. Ο Χριστός της Εκκλησίας όμως, όχι ο Χριστός του μυαλού ή της συνήθειάς μας. Ο Χριστός που θέλει την ευθύνη για τη ζωή μας να την αναλάβουμε εμείς.
    Ο άγιος λαμβάνει άφεση αμαρτιών και ανήκει στην κοινότητα των σεσωσμένων.   Όσο κι αν προχωρά στη ζωή του, το βάρος της αμαρτίας επηρεάζει τον άγιο. Πειράζεται. Λυπάται. Ακόμη κι αν δε νικιέται, ο λογισμός του τον ταλαιπωρεί. Νιώθει ότι δεν αφήνει τον Θεό να είναι παρών συνεχώς στη ζωή του, αλλά αυθόρμητα διαλέγει να πορεύεται με τις δικές του αποφάσεις, που κάποτε έρχονται σε αντίθεση με το θέλημα του Θεού. Κι όμως. Η πίστη στον Θεό γίνεται μια συνεχής επιστροφή στη σχέση μαζί Του. Οι αμαρτίες συγχωρούνται, όχι γιατί έχουν διαγραφεί, αφού κάθε τι στον χρόνο δεν εξαφανίζεται, αλλά δεν του καταλογίζονται, διότι η αγάπη αγκαλιάζει, λυτρώνει και δίνει ώθηση για καινούργια αρχή. Και ο άγιος είναι και ένας συνεχώς επιστρέφων στην κοινότητα των πιστών, των σεσωσμένων, η οποία δεν είναι ένα κλειστό σώμα αναμάρτητων και καθαρών, έτοιμων να κατακρίνουν τους πάντες και τα πάντα, αλλά μία κοινωνία ανοιχτή, αγάπης, ανοχής και αγκαλιάσματος, ώστε όλοι μαζί να προχωρούν εις Χριστόν. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία και για την εποχή μας, η οποία εύκολα διαγράφει αυτόν που σφάλλει, καθόλου δεν μας ωθεί να δούμε τα δικά μας σφάλματα. Εύκολα απαιτεί τελειότητα από τους άλλους, καθόλου δεν μας ζητά να κάνουμε την αυτοκριτική μας για να ξεκινήσουμε από την αρχή.
    Καθώς εορτάζουμε, κατά αγαθή συγκυρία, τον άγιο Κωνσταντίνο, ο οποίος μέσα στο σκοτάδι της ειδωλολατρίας είδε το φως του Χριστού, με τη βοήθεια της Αγίας μητέρας του Ελένης, μαζί με την ανάμνηση της θεραπείας του εκ γενετής τυφλού και του σκοτασμού των Φαρισαίων που πίστευαν ότι βλέπουν, χωρίς αλήθεια και Χριστό,  ας εντρυφήσουμε στα μηνύματα της αγιότητας και ας προχωρήσουμε κατά τον αυθεντικό τους τρόπο. Ο βίος του Αγίου Κωνσταντίνου μας διδάσκει όλα τα παραπάνω και οι πρεσβείες του Αγίου γίνονται για όλους μας ευκαιρία νέου, αναστάσιμου ξεκινήματος!
    Χριστός Ανέστη!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
21 Μαΐου 2023
Κυριακή του Τυφλού- Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης

Η ΑΝΑΓΚΗ ΝΑ ΤΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΟΛΑ ΑΠΛΑ

Έχει γίνει πολύ σύνθετος ο κόσμος και η ζωή μας. Οι περισσότεροι δεν το αντέχουμε. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προσπαθούμε, υπεραπλουστεύοντας τα πράγματα, να διατυπώσουμε ερμηνείες, προτάσεις, λύσεις που να μπορούν να γίνουν κατανοητές. Αυτό στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, όπως επίσης και στους σχολιασμούς των τρολ στις ειδήσεις, φθάνει στα όρια του "μαγικού". Ο σχολιαστής δείχνει απόλυτα πεπεισμένος για την βεβαιότητα της αλήθειας του. Έχει το ύφος του παντογνώστη. Την αίσθηση πως το θέμα στο οποίο αναφέρεται το κατέχει τόσο καλά που μπορεί να αποφανθεί με δέκα λέξεις, οι εννέα εκ των οποίων είναι απορριπτικές, υβριστικές, ειρωνικές. Ακόμη και αυτός που φιλοδοξεί να γίνει πολιτικός, διατυπώνει ή υποστηρίζει προτάσεις και προγράμματα, που αν τυχόν εφαρμοστούν, είναι μάλλον βέβαιο πως δεν θα έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα την οποία θεωρητικώς θα θελήσουν να αναδιαμορφώσουν.

Το ίδιο συμβαίνει και με τα ζητήματα πίστεως. Η προσκύνηση των λειψάνων των αγίων ή των εικόνων της Παναγίας θεωρείται έκφραση μεγάλης πίστεως από κάποιους και μεγάλης δεισιδαιμονίας από κάποιους άλλους. Λες και δεν πάνε ψυχές που έχουν την δική τους έγνοια, τα δικά τους προβλήματα, τους καημούς, τα όνειρα, τις βεβαιότητες ή και τις αβεβαιότητες μπροστά στην Παναγία ή τους αγίους, λες και ο σχολιαστής είναι στον νου και την καρδιά του καθενός. Βολεύει όμως η απλούστευση, διότι θηρεύει στο επίπεδο των εντυπώσεων και κάνει τον σχολιαστή να προβάλλει την δική του εσωτερική κατάσταση, το δικό του "θέλω" στα πρόσωπα αυτών που αποδέχεται ή απορρίπτει.

Δεν είναι σκεπτικισμός ούτε σχετικισμός να στέκεται κάποιος με υπομονή και προσοχή απέναντι στον κόσμο και στην ζωή. Να αποφεύγει τις απλουστεύσεις. Να μην γίνεται γελοίος διατυπώνοντας αφορισμούς, ειρωνείες και βεβαιότητες, τις οποίες θα ήθελε μετά όλοι να ξεχάσουν. Είναι ταπεινότητα. Είναι το σωκρατικό "έν οίδα ότι ουδέν οίδα", βλέποντας έναν κόσμο γεμάτο πολυπλοκότητα και αντιφάσεις στον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένος. Βλέποντας έναν κυριολεκτικά πτωτικό άνθρωπο, ο οποίος δεν αφέθηκε στην αγάπη και την χάρη του Θεού, διότι μόνο η αγάπη είναι στην πραγματικότητα απλή, αλλά θέλει, θεοποιώντας το δικό του "εγώ", όποιας προέλευσης κι αν είναι τα κίνητρά του, να δείξει ότι γνωρίζει, ότι είναι ο πρώτος, ότι αξίζει. Αυτός ο άνθρωπος δύσκολα θα μάθει. Δεν το 'χει, διότι δεν εμπιστεύεται, δεν υπομένει, δεν μαθητεύει. Για να μάθεις, άλλωστε, χρειάζεται να νιώθεις ότι το έχεις ανάγκη.

Η υπεραπλούστευση που σε γεμίζει βεβαιότητες, δεν σε αφήνει να δεις τις ελλείψεις σου. Πάντοτε θα φταίνε κάποιοι άλλοι, που το μήνυμά σου και οι θέσεις σου δεν "επικοινωνούνται". Μα θα έπρεπε να το έχεις κατά νουν ότι η σκέψη των ανθρώπων είναι πολύπλοκη, για να την σαγηνεύσεις με τις δικές σου τελικά ανεπαρκείς προτάσεις και ερμηνείες! Πόσο έξω πέφτεις, αλλά θα παραμείνει βέβαιο ότι τελικά δεν φταις εσύ. Και θα επανέλθεις με νέες απλουστεύσεις, ελπίζοντας ότι την επόμενη φορά θα πετύχεις. Ακόμη όμως και να τα καταφέρεις πρόσκαιρα εισπράττοντας like, καρδούλες, ψήφους, σε περιμένει η αποκαθήλωση. Κάποια άλλη πιο πετυχημένη υπεραπλούστευση θα υπερβεί την δική σου και θα συντριβείς.

Να μη δοκιμάσουμε; Ας το ψάξουμε, μελετώντας καλά. Ας έχουμε θέση και άποψη και πρόταση που να περιλαμβάνει τον κόσμο όπως είναι. Για να γίνει ένα βήμα, προς το πώς θα θέλαμε να είναι.

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην "Ορθόδοξη Αλήθεια"

στο φύλλο της Τετάρτης 17 Μαΐου 2023