1. Το ελληνικό Άτομο μέσω της πόλεως επιτυγχάνει την διαιώνιση της ατομικής του ταυτότητας. Χωρίς μνήμη δεν υπάρχει ταυτότητα και η πόλις είναι η μεγάλη μνήμη, που επιτρέπει στην ατομική ταυτότητα να αναδειχθεί και να διατηρηθεί. Η ελληνική ταυτότητα συνδέεται με το κλέος, τον αθανατισμό, την δόξα. Και αυτά με τα μεγάλα λόγια, τις λαμπρές πράξεις, τα κατορθώματα, δίνουν νόημα στη ζωή. Η λάμψη των εξαιρετικών αυθυπερβατικών στιγμών, που συνιστούν την ταυτότητα, σβήνει και χάνεται όταν δεν υπάρχει η συλλογική σκηνή-μνήμη, που τους εξασφαλίζει την περίοπτη φανέρωση. Αντλώντας νόημα από τις λαμπρές στιγμές της, η ελληνικού τύπου ατομική ταυτότητα ενσαρκώνεται στο πεδίο των σχέσεων συνομιλίας και σύμπραξης που είναι η Εκκλησία της ελληνικής πόλης. Υπάρχουμε ως ελεύθερα επώνυμα άτομα, ίσα, μοναδικά και ανεπανάληπτα, όχι στον ιδιωτικό χώρο του Οίκου, αλλά στο πεδίο της Εκκλησίας. Αυτός είναι ο λόγος που η Πόλις είναι αναγκαία για την μετάλλαξη του ζῆν σε εὖ ζῆν. Αυτός είναι και η αιτία της κατάθλιψης που κυριεύει το ελληνικό Άτομο όταν χάσει την πόλη του. Εξηγεί γιατί η πόλις το ακολουθεί. (Θ. Ζιάκα, Αυτοείδωλον εγενόμην, σσ. 224-225)
2. Η εξέλιξη της ελληνικής πόλης έχει να κάνει με τις λεγόμενες ταξικές αντιθέσεις και συγκρούσεις (φτωχοί εναντίον των πλουσίων, χύδην όχλος και αριστοκρατία) Τέσσερις είναι οι φάσεις στην ανάπτυξη της ελληνικής πόλης :α. η ολιγαρχική (οι χύδην παρακατιανοί έχουν λόγο, αλλά καλύτερα να σωπαίνουν-ομηρικός Θερσίτης) β. προδημοκρατική τυραννία (λαϊκίστικη δικτατορία εις βάρος της αριστοκρατίας -Πεισίστρατος, Ιππίας και Ίππαρχος στη αρχαία Αθήνα) γ. δημοκρατία (οι χύδην μεταβάλλονται σε κυρίαρχο σώμα πολιτών και τα τζάκια είναι υποχρεωμένα να κατέβουν στον πολιτικό στίβο ως άτομα αν θέλουν να έχουν παρουσία) και δ. τη μεταδημοκρατική τυραννία (προϊόν της οχλοκρατικής και ατομοκρατικής διαδικασίας, οι τριάκοντα τύραννοι στην Αθήνα, αλλά και οι τύραννοι στις διάφορες ελληνικές πόλεις, όπου κυβερνούν μόνοι εναντίον όλων). Χαρακτηριστικό επίσης του αρχαίου πολίτη είναι ότι είναι πρώτα οπλίτης. Χωρίς τον οπλίτη ο πολίτης είναι δούλος. Είναι ελεύθερος ο πολίτης γιατί είναι διατεθειμένος να πεθάνει για να μη γίνει δούλος. Από τη στιγμή που ο πολίτης-οπλίτης θα χάσει το ηρωικό φρόνημα και θα αποκτήσει παρασιτική νοοτροπία, όταν απομυθοποιηθούν τα ομηρικά πρότυπα και στη σκηνή ανέβει η αχρειότητα, τότε η κρίση –κατάρρευση της ελληνικής πόλης θα είναι αναπόφευκτη. (Θ. Ζιάκα, Αυτοείδωλον εγενόμην, σσ. 225 κ. ε. )
3. Από τα Πολιτικά του Αριστοτέλη διαπιστώνουμε ότι ο άνθρωπος είναι πολιτικό ζώο, θέλει να υπάρχει εν τη πόλει, αλλιώς είναι ή θηρίο ή θεός. Η πόλη υπάρχει για να οδηγήσει τα μέλη της, τους πολίτες στο εὖ ζῆν. Αν δεν υπάρχει η πόλη, δεν υπάρχει ούτε η οικογένεια ούτε ο καθένας μας ξεχωριστά. Για να υπάρξει όμως η ευδαιμονία, η ευτυχία, το εὖ ζῆν, ο Αριστοτέλης θέτει προϋποθέσεις. α. την ευνομία β. την αρετή γ. την φιλία ως προϋπόθεση συμβίωσης, δηλαδή τη σχέση. Επομένως, έργο του πολιτικού είναι να προάγει αυτό τον δρόμο στην διαχείριση των κοινών.
4. Ο Θουκυδίδης, στον Επιτάφιο του Περικλή, μας περιγράφει πώς λειτούργησε η Αθήνα ως ιδανική πόλη, ως παίδευση της Ελλάδος. Τα χαρακτηριστικά της αθηναϊκής πόλης ήταν: α. το δικαίωμα όλων να κάνουν ό,τι θεωρούσαν συμφέρον στην προσωπική τους ζωή χωρίς να βλάπτουν τους άλλους ούτε να γεννούν καχυποψία, αλλά και η άνοδος στην διαχείριση των δημοσίων πραγμάτων χωρίς ταξικές προϋποθέσεις, αλλά με μόνο κριτήριο την αξία τους β. δεν είναι ο νόμος που τους επιβάλλει την τήρηση του δικαίου, αλλά ο εσωτερικός σεβασμός, η καλλιέργεια δηλαδή του ήθους, που τους έκανε να υπακούνε στους άρχοντες και στους νόμους και μάλιστα στους άγραφους νόμους γ. αγαπούνε το ωραίο και φιλοσοφούν χωρίς τρυφηλότητα βίου δ. ο πλούτος υπάρχει για να αγαθοποιεί κανείς και όχι για να παινεύεται ε. δεν είναι ντροπή να είναι κανείς φτωχός, αλλά να μην θέλει να εργάζεται στ. θεωρούν άχρηστο όποιον δεν μετέχει στα πολιτικά πράγματα και όχι φιλήσυχο ζ. γνωρίζουν πριν αποφασίσουν για οτιδήποτε, αλλά τολμούν, είναι ριψοκίνδυνοι και όχι συντηρητικοί, δηλαδή καθηλωμένοι στα όσα έχουν και γνωρίζουν, ανοιχτός ορίζοντας η. προτιμούν να ευεργετούν παρά να ευεργετούνται.
5. Έργο λοιπόν του πολιτικού, σύμφωνα με τα αρχαιοελληνικά κείμενα, είναι να εμπνέει το λαό σε αυτό το ήθος του εὖ ζῆν πού δεν έγκειται μόνο στα αγαθά, αλλά κυρίως στο ήθος, στον πολιτισμό, στον τρόπο της φιλίας, της συναναστροφής, της αγάπης. Αυτός ο δρόμος δεν επιτυγχάνεται στο σπίτι, στον ιδιωτικό βίο, στον ατομοκεντρισμό, αλλά στο επίπεδο της Εκκλησίας, στης συμμετοχής στα δημόσια. Αυτό δίνει ταυτότητα στα άτομα, οι σχέσεις συνομιλίας και συνύπαρξης και όχι η ιδιωτεία.
6. Ένας από τους λόγους που ο χριστιανισμός επικράτησε και γοήτευσε τους Έλληνες ήταν γιατί αναβίωσε το πεδίο της Εκκλησίας, μόνο που σ’ αυτήν έβαλε και το Θεό. Η αρχαιοελληνική Εκκλησία ήταν μόνο για τα του παρόντος αιώνος, η χριστιανική και για τα του μέλλοντος. Στην αρχαιοελληνική Εκκλησία λειτουργεί ως αρχηγός ο πολιτικός. Στην χριστιανική ο Άγιος. Οι Επίσκοποι και οι ιερείς καλούνε τους πιστούς σε μια νέα Εκκλησία στην οποία δεσπόζουν το πρόσωπο, η ταυτότητα, το ήθος, οι σχέσεις. Κι εδώ υπάρχουν ηρωικά κατορθώματα. Είναι δρόμος της αγιότητας. Η αγιότητα πλέον διασώζει την ατομική ταυτότητα και δίνει μνήμη.
Κέρκυρα, 16 Οκτωβρίου 2008
