HARY POTER: ένα βήμα πριν το τέλος

ΧΑΡΙ ΠΟΤΕΡ: ΕΝΑ ΒΗΜΑ ΠΡΙΝ ΤΟ ΤΕΛΟΣ

Με την κυκλοφορία του έκτου βιβλίου με τίτλο Ο Χάρι Πότερ και ο ημίαιμος Πρίγκιψ η συγγραφέας Τζίνα Ρόοουλινγκ μας προετοιμάζει για την τελική μονομαχία του ήρωά της με την προσωποποίηση του κακού, τον Λόρδο Βόλντεμορτ. Απομένει, όπως η συγγραφέας έχει υποσχεθεί, ένα βιβλίο ακόμη, για να ολοκληρωθεί η σειρά. Ο Χάρι Πότερ αγαπήθηκε από εκατμμύρια παιδιά -και γιατί όχι και μεγάλους- στον κόσμο, έγινε ένα μοναδικό best seller και μας δίνει τα στοιχεία της επιτυχίας για το παιδικό-εφηβικό βιβλίο στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.
Φανερώνει την ανάγκη για ήρωες και για πρότυπα που έχουν τα παιδιά και οι έφηβοι της εποχής μας. Μας επιστρέφει στην εποχή των παραμυθιών, δίνοντας την ψευδαίσθηση ότι ξεφεύγουμε από τον κόσμο της virtual reality, των play station και των video-games, όπου μικροί και μεγάλοι διασκεδάζουν ατομικά και κλείνονται στον εαυτό τους. Φανερώνει την ανάγκη για φυγή από την σκληρή πραγματικότητα του αγχωτικού και βαρετού σχολείου. Την αγωνία για την κυριαρχία του κακού, το οποίο δεν πολεμιέται με άλλον τρόπο, παρά με τις δικές του μεθόδους. Μαγεία για μαγεία. Ακόμη και η αγάπη, το μοναδικό ξεχωριστό χαρακτηριστικό που ο Χάρι Πότερ έχει σε σχέση με τον Βόλντεμορτ, λειτουργεί συναισθηματικά, ως αφορμή συμπάθειας για τον ήρωα και όχι ως στάση ζωής που θα βγάλει τον άνθρωπο από το αδιέξοδο της πραγματικότητας και θα τον λυτρώσει από το κακό.
Η Ρόουλινγκ εντυπωσιάζει με τη γραφή της γιατί απεικονίζει την εποχή μας, τον παγκοσμιοποιημένο πολιτισμό μας. Βλέπουμε τις εικόνες του κακού παντού σήμερα. Ταυτίζεται με το θάνατο, τον πόνο, την αρρώστια, την δύναμη. Ταυτίζεται με πρόσωπα που δεν έχουν να κάνουν με την καθημερινότητά μας. Είμαστε μαγκλς οι άνθρωποι, δεν μπορούμε να καταλάβουμε τα βαθύτερα μυστικά του πολέμου καλού και κακού. Η αιτία του κακού δεν βρίσκεται στην ελεύθερη επιλογή μας, αλλά στο αίμα μας. Η στάση του Μαλφόι και της παρέας του έναντι της Ερμιόνης είναι χαρακτηριστική. «Είναι λασποαίματη». Δεν είναι «δική μας». Το ίδιο αίσθημα εκφράζει και ο καθηγητής Σνέιπ. Το ίδιο, τελικά, και ο Βόλντερμορτ. Επομένως, μόνο το αίμα και ο χωρισμός μας σε στρατόπεδα είναι ό,τι διαφοροποιεί την ηθική μας. Ό,τι κάνει ο Χάρι Πότερ είναι καλό. Ό,τι κάνει ο Βόλντερμορτ είναι κακό. Κι ας είναι τα ίδια ξόρκια, οι ίδιες εξουσιαστικές κατάρες, οι ίδιοι τρόποι και μέθοδοι που χρησιμοποιούνται.
Ακόμα και οι σχέσεις στον Χάρι Πότερ έχουν να κάνουν με την νοοτροπία της εποχής μας. Ο έρωτας στο Χόγκουαρντς είναι επιδερμικός, εξωτερικός, ένα διάλεγμα χωρίς προοπτική. Στην ουσία ο ήρωάς μας είναι ανέραστος. Δεν δεσμεύεται, για να ανήκει σε όλους. Ο ίδιος δεν γεύτηκε τη χαρά της οικογένειας, αλλά την απόρριψη από τους θείους του και τον ξάδερφό του. Οι δολοφονημένοι από τον Βόλντερμορτ γονείς του μυθοποιούνται. Η Ερμιόνη είναι ο τύπος της παντογνώστριας, που όλοι της πέφτουν λίγοι, ακόμη και ο Χάρι. Έτσι, λειτουργεί ουσιαστικά ως υποκατάστατο της μητέρας του, όπως ο Ντάμπλντορ ως υποκατάστατο του πατέρα του. Κι έτσι, η φιλία παραμένει η κορυφαία αξία, πιο πάνω και από την οικογένεια, πιο πάνω κι από το δέσιμο, την συγγένεια, ακόμη και τον έρωτα.
Διαβάζοντας τον Χάρι Πότερ μελαγχολούμε για τις σχηματοποιήσεις που η εποχή μας κάνει στον κόσμο. Η ελπίδα δεν βρίσκεται στην αγάπη και την πίστη, αλλά στην εφυιία, την μοίρα, την ικανότητα να ξεγελάς τον άλλο, αλλά και να παίρνεις από όλους. Ο ήρωας είναι ένα βήμα μπροστά, όχι γιατί έχει την γνώση, την σοφία, την δύναμη, αλλά γιατί είναι ο προορισμένος. Ο εκλεκτός. Ο διαφορετικός. Εκφράζει το καλό, χωρίς να υπάρχει καλό. Ο κακός δεν έχει ούτε ένα καλό στοιχείο επάνω του.
Κι όλα αυτά μπλεγμένα σε μια σκοτεινή ατμόσφαιρα, γεμάτη από μαγεία. Όχι αυτή του παραμυθιού, αλλά του αποκρυφισμού. Αυτή που καθίσταται θεός στη θέση του Θεού. Οι παραδοσιακές αξίες της κοινωνίας (πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια) απορρίφθηκαν γιατί δεν άλλαξαν τον κόσμο. Όμως και αυτές που παίρνουν τη θέση τους στην ουσία είναι πιο συντηρητικές. Γιατί σε κάνουν να πιστεύεις ότι αληθινά ελεύθερος είσαι μόνο στο παραμύθι της μαγείας. Μόνο εκεί μπορείς να αγωνιστείς εναντίον του κακού και της αδικίας. Ακόμη κι αν αδικήσεις, ξεγελάσεις, κοροϊδέψεις. Αρκεί να έχεις έναν μανδύα που σε κάνει αόρατο. Ή την εύνοια του ισχυρού. Ο υπόλοιπος κόσμος, αυτός που ζούμε εμείς, δεν καταλαβαίνει τι κρύβεται πίσω από τις κουρτίνες. Κι αυτό ίσως είναι ένα από τα πιο ρεαλιστικά μηνύματα του Χάρι Πότερ, που αναδεικνύουν την τραγικότητα της εποχής μας. Γνωρίζουμε ότι ο κόσμος δεν αλλάζει. Ο Χάρι Πότερ μας αφαιρεί και την ελπίδα ότι αν αλλάξουμε εμείς, τουλάχιστον είναι ένα βήμα.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Χάρι Πότερ είναι επικίνδυνος για πολλούς λόγους, παιδαγωγικούς, θρησκευτικούς, αποκρυφιστικούς. Ότι είναι ένα ακόμη παιχνίδι του New Age. Οι κατηγορίες δεν είναι αβάσιμες. Η λύση δεν είναι βέβαια η λογοκρισία. Άλλωστε, οι πολλοί θα τον διαβάσουν, θα παίξουν τα video games, θα φορέσουν τα μπλουζάκια, θα δουν τις ταινίες, θα συμμετέχουν σε βραδιές μαγείας με τον Χάρι Πότερ.
Δεν ξέρουμε τι θα γίνει στην τελική μάχη μεταξύ του Χάρι Πότερ και του Βόλντεμορτ. Το πρόβλημα όμως είναι τι γίνεται στην μάχη του εαυτού μας για ζωή. Το ερώτημα είναι πιο ισχυρό. Τελικά, τι έχει σημασία για έναν νέο άνθρωπο: η φυγή, η μαγεία, το παραμύθι, ο ήρωας, το κακό που είναι αναπόφευκτο, η βία ή η αγάπη, η ελευθερία, η πίστη, το μοίρασμα; Ίσως η πρόταση της Εκκλησίας ότι το κακό είναι επιλογή μας, να αποτελεί την καλύτερη απάντηση στα μονοπάτια που μας οδηγεί ο Χάρι Πότερ. Και η αγάπη που σε κάνει να νικάς το κακό με τη συγχώρεση και όχι με την βία να είναι η λύση που μπορεί να μην αλλάζει φαινομενικά τον κόσμο μας, αλλά δίνει αληθινή ομορφιά και μοναδικό νόημα στη ζωή μας. Την λύση του Χριστού.

Άρθρο στο περιοδικό ΒΗΜΑΤΑ, της Ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας, ΜΑΡΤΙΟΣ 2006