Οι ήρωες της οικογένειας

Συνηθισμένα τα ερωτήματα που θέτουμε ως γονείς στον εαυτό μας. «Με τι ήρωες θα μεγαλώσουμε τα παιδιά μας;» «Πώς θα τα βοηθήσουμε να μην γίνουν δέσμια των προτύπων της εποχής μας;» Στη δική μας παιδική ηλικία η τηλεόραση δεν ήταν η αρχή και το τέλος της διασκέδασης μέσα στο σπίτι, με αποτέλεσμα να μη γίνονται ήρωές μας οι τηλεοπτικές φιγούρες. Εξάλλου, οι παππούδες και οι γιαγιάδες διηγούνταν τα παραμύθια στα εγγόνια τους, καθώς συνήθως ήταν μεγάλοι σε ηλικία και είτε τα παιδιά πήγαιναν διακοπές κοντά τους είτε επισκέπτονταν εκείνοι τα παιδιά, υπήρχε αυτή η κοινωνία της διήγησης, του παραμυθιού, της ιστορίας, των ηρώων. Αλλά και οι γονείς μας θα ξέκλεβαν χρόνο μέσα στις υποχρεώσεις τους για να μας δώσουν τα μηνύματά τους, ενώ η Ιστορία και τα Θρησκευτικά του σχολείου είχαν τη δομή του κόσμου στον οποίο ξεχωρίζουν οι προσωπικότητες, οι μορφές, οι Άγιοι και οι ήρωες.
Σήμερα ο κόσμος έχει αλλάξει και δεν ωφελεί ούτε να κινδυνολογούμε ούτε να απελπιζόμαστε. Ας μάθουμε να ζούμε σύμφωνα με τις συνθήκες και τις απαιτήσεις της εποχής. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να βρούμε ήρωες που να προβάλλουμε στα παιδιά μας. Απλώς χρειάζεται πρώτα το αυτονόητο. Να διαλεχθούμε με την εποχή μας και με τον εαυτό μας, κάνοντας μια στάση στο ταξίδι των πολλών υποχρεώσεων και των διαφορετικών προτεραιοτήτων που ο καθένας μας θέτει σε σχέση με την οικογένεια. Γιατί πριν μιλήσουμε για ήρωες, θα πρέπει να δούμε αν τα παιδιά μας τους χρειάζονται και τι διαφορετικό θα κομίσουν αυτοί οι ήρωες από αυτούς που τα παιδιά ήδη θαυμάζουν, συζητούν, υποστηρίζουν.
Ο ήρωας απαιτεί δουλειά με τη φαντασία του ανθρώπου. Και η φαντασία, ενώ έχει τις θετικές της πλευρές, καθώς γεννά ζωή, έμπνευση, στόχους, δημιουργικότητα και ανοίγει δρόμους προόδου στις ανθρώπινες σχέσεις, μπορεί να αποβεί και επικίνδυνη, αν δεν έχουμε μέτρο και κριτήρια στον τρόπο που την καλλιεργούμε. Όπως κάθε κομμάτι του μυαλού μας, η φαντασία θέλει διάλογο. Θέλει μοίρασμα των σκέψεων και των ιδεών που γεννά. Θέλει κριτική των ηρώων που συναντά ή πλάθει. Θέλει προσανατολισμό προς το καλό και υπέρβαση της αμαρτίας που οι λογισμοί της πολλές φορές γεννούν. Θέλει αγάπη από αυτούς που μπορούν να στηρίξουν εκείνον που την έχει, δηλαδή τους γονείς προς το παιδί.
Ζούμε σε μια εποχή που η φαντασία του ανθρώπου αποκοιμίζεται με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τα play station, τα video και Internet games, με αποτέλεσμα το παιδί και ο νέος να χρησιμοποιούν συνήθως την ταχύτητα των χεριών στο πληκτρολόγιο και ελάχιστα να βάζουν το μυαλό τους να εμπνευστεί και να δημιουργήσει. Επειδή όμως η εποχή μας είναι αντιφατική, μπορούμε να συναντήσουμε στο παιχνίδι της εμπορευματοποίησης, τους ήρωες του κινηματογράφου και των βιβλίων που εξακολουθούν να συγκινούν τα παιδιά και τους νέους και να τους προσφέρουν αυτό που είναι το σημαντικό σε όποιον ψάχνει για έναν ήρωα, δηλαδή την ταύτιση. Παράλληλα, η τηλεοπτική εικόνα γεννά συνεχώς νέους ήρωες, για τους οποίους τα παιδιά και οι νέοι συζητούν, μιμούνται, ίσως ονειρεύονται να τους μοιάσουν, αλλά δεν έχουν περιθώριο να φανταστούν. Όλα είναι στην εικόνα.
Επομένως, αν ως γονείς ενδιαφερόμαστε για τους ήρωες των παιδιών μας, οφείλουμε πρωτίστως να μάθουμε ποιοι κυκλοφορούν στην εποχή μας. Πριν τους συναντήσουμε στη ζωή των παιδιών μας, να τους γνωρίσουμε εμείς. Να «διαλεχθούμε» μαζί τους, διαβάζοντας γι’ αυτούς, ρωτώντας άλλους που τους γνωρίζουν, για να κατανοήσουμε εάν αυτοί οι ήρωες ταιριάζουν στο αξιακό σύστημα με το οποίο θέλουμε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας ή, αν δε γίνεται αλλιώς, να τα προβληματίσουμε σχετικά με την πραγματική τους αξία. Χρειάζεται λοιπόν χρόνος, γνώση και διάθεση επικοινωνίας με τα παιδιά μας, ώστε να συμβάλουμε στην κριτική και ασκητική λειτουργία της φαντασίας τους.
Θα ήταν σπουδαίο αν μπορούσαμε να ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας να μάθουν μέσα από την Ιστορία, αλλά κυρίως, μέσα από τη ζωή της Εκκλησίας, για ορισμένες ξεχωριστές ηρωικές μορφές. Οι Άγιοι της πίστης μας, είτε είναι μάρτυρες είτε ασκητές είτε άντρες είτε γυναίκες είτε παιδιά, αποτελούν ήρωες που διδάσκουν την αξία της αγάπης προς το Θεό και τον συνάνθρωπο, την αξία της ελπίδας, την δύναμη της ζωής του Ευαγγελίου, αλλά και μιλούν για το όραμα ενός διαφορετικού κόσμου, αυτού της Βασιλείας των Ουρανών, που, αν βιωθεί, τότε αλλάζει ριζικά η ζωή μας. Αλλά και η Ιστορία του λαού μας και του κόσμου περιλαμβάνει μορφές ξεχωριστές, που δίνουν ελπίδα σε όποιον στηριχθεί σ’ αυτές, από την άποψη ότι προσέφεραν ακόμη και τη ζωή τους για το καλό του συνόλου, κάτι που σήμερα λείπει από τα ατομοκεντρικά μας πρότυπα. Γι’ αυτό ο παππούς και η γιαγιά που μπορούν να μιλήσουν για το παρελθόν, να διηγηθούν και να διδάξουν αποτελούν πολύτιμους βοηθούς στο παιχνίδι των ηρώων. Το ίδιο και ο δάσκαλος που δεν βλέπει την παιδεία ως επάγγελμα, αλλά ως στάση ζωής.
Θα έρθει κάποια στιγμή που οι ήρωες της οικογένειας θα μείνουν στο ράφι της βιβλιοθήκης ή στο ντουλάπι με τα cd και τα dvd. Άλλωστε, όσο μεγαλώνει κανείς έχει λιγότερο ανάγκη από ήρωες και περισσότερο από συγκρότηση, δημιουργικότητα, στόχους και δουλειά. Επειδή, όμως, κανείς από μας δεν είναι απόλυτα ευχαριστημένος από ό,τι κι αν κάνει, η συνάντηση με τους ήρωες της μικρής ή της μεγάλης οθόνης, των γηπέδων, των εφημερίδων και των βιβλίων ξυπνά αναμνήσεις και ξεκουράζει. Για να είναι γόνιμη αυτή η ξεκούραση, χρειάζεται να περνά από το κόσκινο της κριτικής μας. Για να μπορούμε να επιλέξουμε τους ήρωές μας και να μην αποδεχόμαστε ό,τι μας προβάλλεται.
Στο μονοπάτι αυτό είναι σπουδαία η αναψυχή που προσφέρουν οι ήρωες της πίστης, οι Άγιοί μας. Γι’ αυτό και οι γιορτές τους αποτελούν μία υπόμνηση στους μεγάλους και μια αφορμή για γνώση στους μικρούς ότι οι ήρωες, εκτός από το ντουλάπι και την βιβλιοθήκη, κατοικούν και στο εικονοστάσι. Και μας περιμένουν όταν θα έρθει εκείνη η ώρα. Όχι για να τους μιμηθούμε μόνο, αλλά για να γίνουμε κι εμείς με τη σειρά μας ό,τι είναι αυτοί.

Άρθρο στο περιοδικό ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, Δεκέμβριος 2006