ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 114- ROWAN WILLIAMS, "Ήδη εδώ- το ανατρεπτικό μήνυμα του Παύλου", μετάφραση Χρήστος Μακρόπουλος, πρόλογος π. Αντώνιος Πινακούλας, εκδόσεις ΕΝ ΠΛΩ
Διαβάζοντας το εξαιρετικό βιβλίο του Rowan
Williams, πρώην Αρχιεπισκόπου του Καντέρμπουρυ της Αγγλικανικής Εκκλησίας,
"Ήδη εδώ- το ανατρεπτικό μήνυμα του Παύλου", σε μία λιτά όμορφη
έκδοση από τις εκδόσεις ΕΝ ΠΛΩ (στρωτή
μετάφραση του Χρήστου Μακρόπουλου, κατατοπιστική εισαγωγή του π. Αντωνίου
Πινακούλα), το οποίο περιλαμβάνει τρεις διαλέξεις του σπουδαίου σύγχρονου
θεολόγου, ο οποίος είναι ξεκάθαρο ότι έχει μελετήσει και την ορθόδοξη θεολογία
και παράδοση, διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν στοιχεία για την εκκλησιαστική μας ζωή
και παράδοση πολύτιμα. Ένας ορθόδοξος χριστιανός που θα διαβάσει το βιβλίο θα
ωφεληθεί, διότι θα βρει με σύγχρονη γλώσσα στοιχεία της αυθεντικής χριστιανικής
παράδοσης, όπως αυτή διαμορφώθηκε μέσα
από την μαρτυρία του αποστόλου Παύλου, που, αν μη τι άλλο, λειτουργεί στα πλαίσια
του ενωμένου χριστιανισμού της πρώτης χιλιετίας. Και δεν είναι μόνο αυτό. Είναι
το γεγονός ότι σε μια εποχή στην οποία ζητούμε επικαιροποίηση του χριστιανικού
λόγου, ώστε ο σύγχρονος άνθρωπος να μπορεί να προσεγγίσει την Εκκλησία όπως είναι
και όχι όπως τη νομίζει (κάτι που θα ήταν προϋπόθεση δυστυχώς και για μας τους κατά
δήλωσιν χριστιανούς, να ξεφύγουμε από το πώς νομίζουμε ότι είναι η Εκκλησία), τέτοια
κείμενα ανοίγουν δρόμους.
Το πρώτο μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην
ιστορική περίοδο στην οποία έδρασε ο απόστολος Παύλος. Ο συγγραφέας εξηγεί τι
σήμαινε να είναι κάποιος Ρωμαίος πολίτης, ποιες ελευθερίες και δικαιώματα
απολάμβανε σε σχέση με τους ξένους, τους δούλους, τους εργάτες, του υπηκόους της
αυτοκρατορίας. "Η ιδιότητα του πολίτη σου παρείχε ασφάλεια και σου
προσέδιδε μια συγκεκριμένη ταυτότητα" (σ. 41). Στη συνέχεια αναφέρεται
στον Παύλο ως Ιουδαίο δάσκαλο, ειδικό στα ζητήματα του μωσαϊκού νόμου, ηγέτη
μιας "αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας" εις βάρος των χριστιανών. Κατόπιν,
κάνει αναφορά στον Παύλο ως άνθρωπο, με έμφαση στα προβλήματα υγείας του,
πιθανότατα με αιτία μια οφθαλμική πάθηση, ενώ τον περιγράφει και ως χαρακτήρα
φλογερό και με σφοδρό λόγο, με ορμητικότητα και πάθος, ένας άνθρωπος με βαθύ
συναισθηματικό κόσμο. Το κεφάλαιο θα κλείσει με αναφορά στο γεγονός ότι στην
εποχή του Παύλου δεν υπήρχε αυτό που σήμερα ονομάζουμε "θρησκεία".
Θεότητες λάτρευαν, σε θρησκεία δεν είχαν την αίσθηση ότι ανήκαν οι άνθρωποι του
καιρού του, δηλαδή δεν υπήρχε ένταξη σε κοινότητα με κύριο γνώμονα την πίστη, όπως
εννοούμε σήμερα, πλην των Εβραίων. "Έτσι, αυτό που κήρυξε ο Παύλος δεν
ήταν μια νέα θρησκεία. Ήταν μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, ένας τρόπος να
ανήκεις στον Θεό και στον άλλο άνθρωπο…Ο Παύλος έπρεπε να καταστήσει κρυστάλλινα
σαφές πως οι παραδοσιακές θρησκευτικές πρακτικές απλώς δεν ήταν δυνατόν να
τηρούνται από οποιονδήποτε ήθελε να αφιερωθεί στον Χριστό. Ο Παύλος πίστευε πως
αυτός και οι άλλοι πιστοί είχαν απλά εισέλθει σε μια νέα πραγματικότητα στην
οποία πολλά από όσα εκλάμβαναν όλοι ως δεδομένα για τον κοινωνικό τους κόσμου
επρόκειτο να διαλυθούν και να ανασυσταθούν" (σσ. 70-72). Μιλάμε για
έναν καινούργιο κόσμο.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στην
"ενοχλητική' σκέψη του Παύλου για την υποδοχή των πάντων. Ο Χριστός άνοιξε
την πόρτα και ο Παύλος εκφράζει ακριβώς την πρόσκληση που απευθύνει ο Θεός στους
πάντες, για να τους υποδεχτεί στην Εκκλησία, στη συντροφιά Του. "Η αρχή
και η ενέργεια πίσω από αυτό το όραμα μιας άλλης μορφής ανήκειν βρίσκονται στην
πρωτοβουλία του Θεού, όχι στη δική μας. Είναι ο Θεός που έχει καταστήσει εφικτή
την είσοδο σε αυτήν την κοινότητα. Είναι ο θεός που υποδέχεται, εκείνος που
κάνει την κίνηση, ουδείς άλλος- δεν έχουμε, εδώ πέρα, κάποια άνοστη κοινωνική
φιλοσοφία, ούτε κανένα ιδανικό ,,κοινωνικής ένταξης,, και τίποτα πέραν αυτού.
Αυτή η γλώσσα της υποδοχής, του καλωσορίσματος ή της αποδοχής, είναι γλώσσα που
ο Παύλος ξεκάθαρα αγαπά να χρησιμοποιεί…Το ένα πράγμα που γνωρίζεις για τον
κουραστικό, ενοχλητικό, ανυπάκουο αδελφό Χριστιανό ο οποίος σε σκανδαλίζει,
είναι ότι, για τον Θεό, αυτός ο άνθρωπος είναι ευπρόσδεκτος: ιδού η πρόκληση
που σου παρουσιάζεται" (σσ. 75-76).
Μαζί με την υποδοχή όμως έρχεται και η ελευθερία. Έχουμε
φύγει από την κατάσταση της δουλείας και έχουμε τη δυνατότητα να διαμορφώσουμε
τη ζωή μας. "Είναι, πάνω απ' όλα,
μια ελευθερία από τη σκέψη ότι θα πρέπει να ικανοποιήσεις τον Θεό προτού ο Θεός
να σε δεχτεί…Ο Θεός δεν κάθεται κάπου απέναντι, με τα χέρια σταυρωμένα,
περιμένοντας να τον ψυχαγωγήσετε, να τον ικανοποιήσετε ώστε να είναι
ευχαριστημένος μαζί σας. Είναι ήδη ,,ευαρεστημένος,, μαζί σας, με την απλή
έννοια ότι είναι αποφασισμένος να σας καλέσει και να σας δεχτεί. Ήδη σας έχει
δεχτεί, προαιωνίως" (σσ. 85-86). Ο θεός ζητά από εμάς την εμπιστοσύνη μας
σ' Εκείνον. "Η χριστιανική ελευθερία είναι η ελευθερία να αφήνουμε τον Θεό
να ενεργεί ως Θεός στη ζωή μας-να χορηγεί ζωή, να υπόσχεται τη συγχώρηση και
την καταλλαγή, να μεταδίδει την ελπίδα με λόγους και με πράξεις (σ. 87). Στη
ζωή του Χριστού "θα λαχταρώ την αγάπη, τη χαρά , την ειρήνη, τη
μακροθυμία, και ούτω καθεξής. Ένας καινούργιος τρόπος ζωής με διαφεντεύει, μια
νέα ,,κανονικότητα,, ως προς τη συμπεριφορά μου, ένας νέος νόμος: ο ,,τρόπος,,
του Θεού, όπως αποτυπώνεται στη ζωή και τον θάνατο του Ιησού, ένας ,,τρόπος,,
στον οποίο μετέχω και ο οποίος ανοίγεται μπροστά μου διά της ,,εισπνοής,, του
Πνεύματος του Θεού, όπως Αυτό ζει εν Χριστώ Ιησού" (σ. 89).
Αυτή η νέα ζωή υποδοχής και ελευθερίας βιώνεται στην
Εκκλησία, στη συνάντηση των προσώπων. "Καθένας από μας έχει κάτι που ο άλλος
απελπισμένα χρειάζεται, κι έτσι δεν διατηρείται απλώς μια στάση υποδοχής ή
διακονίας του ενός προς τον άλλον, αλλά αναπτύσσεται ανάμεσά τους μια σχέση
αμοιβαίας εξάρτησης και ευγνωμοσύνης" (σσ. 102-103). Γι' αυτό και η Εκκλησία αγκαλιάζει τον κόσμο ως αυτόν
που υποδέχεται αναδημιουργώντας τον ο Θεός στο πρόσωπο του Χριστού. Ο καθένας
από εμάς έχει χρέος να καταστήσει αυτή την υποδοχή και αποδοχή ορατή διά της αγάπης.
Το τρίτο μέρος μιλά για την "καινή κτίση",
για το σύμπαν του αποστόλου Παύλου. Όλα βρίσκουν τον προορισμό τους, το νόημά τους
λόγω του Ιησού Χριστού. "Εκείνος είναι το πρόσωπο του Θεού που είναι
στραμμένο προς αυτό που δεν είναι Θεός, αποκαλύπτοντάς μας έναν Θεό που
εξέρχεται για να σχετιστεί με αυτό που Εκείνος δεν είναι, με την ίδια την
κτίση, με μια κίνηση συμφιλιωτικής αγάπης και υποδοχής. Αυτός είναι ο Θεός στον
οποίο πιστεύουμε. Κι επειδή πιστεύουμε σε έναν τέτοιο Θεό, όλα δένουν μεταξύ τους"
(σσ. 134-135). Αυτόν τον Θεό ευχαριστούμε, από Αυτόν λαμβάνουμε τη
συγχώρηση και την καταλλαγή, Αυτός προσφέρει
τα πάντα και εμάς μαζί στον Θεό Πατέρα. Για να το κατανοήσουμε και να το
ζήσουμε αυτό, απαραίτητη είναι η προσευχή.. Το να αποκαλούμε με παρρησία τον
Θεό Πατέρα μας. Να ζούμε την ανιδιοτελή αγάπη , την γεμάτη έγνοια, μακροθυμία
και χαρά, όπως ο πατέρας στα παιδιά του. Και να πορευόμαστε με αμοιβαιότητα προς
τον Θεό και προς τον συνάνθρωπο.
Αυτός είναι ο τρόπος της Εκκλησίας. "Αληθινή Εκκλησία είναι εκείνο το μέρος όπου οι άνθρωποι,
επίμονα και με εμπιστοσύνη, διακονούν ο ένας τον άλλο, όπου οι άνθρωποι
αγωνίζονται με πάθος και αγωνία για την ευημερία του πλησίον τους,
διαποτισμένοι με τη χαρά ενός μέλλοντος που ήδη βιώνεται, ως μετοχή στην
ευφρόσυνη ατένιση του προαιώνιου Υιού του Θεού προς τον Πατέρα. Είναι επίσης
ένα μέρος όπου οι άνθρωποι διαλύονται εσωτερικά συμπάσχοντας με την αποτυχία
και την αμαρτία των άλλων, έτοιμοι να υποφέρουν και να υποστούν τα πάντα
προκειμένου αυτές οι αμαρτίες και τα παθήματα να θεραπευτούν. Όταν όλα αυτά
συμβαίνουν, όταν η κοινότητα βιώνει μια διάσταση γενναιοφροσύνης που μόνο ως
Θεία μπορεί να χαρακτηριστεί, τότε αυτή η κοινότητα παίρνει μια πρόγευση του
ουρανού. Εάν, πάλι, ουδέποτε είδαμε κάτι από αυτά στην Εκκλησία, καλά θα
κάνουμε απλώς να σταματήσουμε να ασχολούμαστε με το θέμα" (σσ. 142-143).
Για τον Παύλο η ηθική
δεν είναι απλώς μια ρύθμιση συμπεριφοράς. "Η ηθική έχει να κάνει με τη
φανέρωση. Αγαθή ζωή είναι μια ζωή που φανερώνει κάτι, η ζωή που φανερώνει τη
δόξα, τη χαρά, τη διακονία, τη φροντίδα, τη γενναιοδωρία, στοιχεία που, με τη
χάρη του Θεού, ενοικούν στην κοινότητα. Αγαθή ζωή είναι μια ζωή που απλώς
δείχνει τι λογής σώμα είναι το σώμα του Χριστού… το οποίο μας κάνει να αντανακλούμε
και να φανερώνουμε τη γενναιοδωρία του Θεού" (σσ. 149-150). Η ζωή του
ανθρώπου έχει δύο κατευθύνσεις: να είναι σάρκινη ή κατά πνεύμα. "Ζωή
κατά σάρκα είναι η ζωή ανθρώπων που είναι αποκλεισμένοι ο ένας από τον άλλο,
ενώ ζωή κατά πνεύμα είναι η ζωή ανθρώπων που είναι ολάνοιχτοι ο ένας προς τον
άλλο" (σ. 154). Δεν είναι αρκετό να αποφεύγει κάποιος τις ηθικές
παρεκτροπές. " Έργα της σαρκός είναι και οι έχθρες, οι φιλονικίες, οι
ζήλιες, οι διαπληκτισμοί, οι διχόνοιες, τα σχίσματα, ο φθόνος…Είναι εντελώς
ξεκάθαρος ότι ,,σάρκα,, είναι η ανθρώπινη ζωή ορώμενη απ' την οπτική γωνία της σύγκρουσης ανθρώπων, που
ποδοπατιούνται, που διαγκωνίζονται για την κατοχή χώρου: πρόκειται για ζωές
κλειστές προς τον άλλο άνθρωπο. Και το πνεύμα, που σημαίνει αγάπη, χαρά,
ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότητα, αγαθοσύνη, πίστη και τα λοιπά, δεν σχετίζεται
με κάποιο ,,σετ,, εσωτερικών ,,αξιών,,, αλλά με σαφώς ορατές σωματικές
συμπεριφορές" (σ. 155).
Καινή κτίση είναι τελικά να ζεις
με μεγαλοψυχία και να συμπάσχεις με τον αδελφό σου, επειδή πιστεύεις και
αφήνεσαι στη σχέση με τον Χριστό. Κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με το
εσχατολογικό μέλλον. Είναι ήδη τώρα παρόν, αν εμείς το θελήσουμε.
Σας συνιστούμε το βιβλίο να το διαβάσετε. Αξίζει να παλέψουμε για τέτοιες εκκλησιαστικές κοινότητες, υποδοχής και όχι απλώς ανοχής, αγάπης, μεγαλοψυχίας, γενναιοδωρίας και συνάντησης με τον κάθε πλησίον μας, με γνώμονα τον Χριστό και την αγάπη.
π.
Θεμιστοκλής Μουρτζανός
6
Ιουνίου 2023
