Η γιορτή των Τριών Ιεραρχών, συνειδητά από την Πολιτεία και εξ αδιαφορίας από την Εκκλησία, μετετράπη οριστικά σε αργία, εκτός από τα Γυμνάσια και τα Λύκεια, και για τα Δημοτικά και για τα Νηπιαγωγεία. Προφανώς και η Εκκλησία θα συνεχίζει να την εορτάζει στις 30 Ιανουαρίου κάθε χρόνο. Όμως για την ελληνική πολιτεία το παραδοσιακό περιεχόμενο της γιορτής, με εκκλησιασμό, ομιλίες και ένα αίσθημα σύνδεσης χριστιανισμού και ελληνισμού, θα υποβαθμίζεται περαιτέρω, μέχρις ότου σβήσει οριστικά. Όσοι ρομαντικοί επιμένουμε ότι και η Πολιτεία οφείλει να διασώζει την ταυτότητα του Ελληνισμού θα διαπιστώνουμε ότι η πίστη δεν έχει σχέση με τους στόχους του κράτους μας, το οποίο πορεύεται προς μία παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα χωρίς διάθεση να έχει στηρίγματα αυτοδιάθεσης και αυτεπίγνωσης. Σειρά, άλλωστε, μετά τα Θρησκευτικά έχει και η Ιστορία για μεταρρύθμιση.
Αξίζει όμως να θυμίζουμε στους εαυτούς μας όψεις τού γιατί τιμούμε τους Τρεις Ιεράρχες ως προστάτες όχι μόνο της πίστης, αλλά και της παιδείας, των γραμμάτων. Μία από αυτές έχει να κάνει και με τις παιδαγωγικές αρχές του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου, του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, οι οποίες παραμένουν επίκαιρες.
Οι Τρεις Πατέρες θεωρούν ότι σκοπός της ζωής, όπως και της παιδείας, είναι η αγιότητα. Η μόρφωση του ανθρώπου δεν αποσκοπεί στο να κάνει επίδειξη γνώσης, να διακριθεί ανάμεσα στους άλλους για να φανεί το εγώ του, αλλά στο να τον βοηθήσει να ακολουθήσει την οδό της εκζήτησης της σχέσης με τον Θεό, την οδό της αρετής που οδηγεί στην πάλη εναντίον των παθών. Γι᾽ αυτό και η παιδεία συνδυάζεται με την καλλιέργεια του ήθους. Στην ιστορία της Εκκλησίας άσημοι και ταπεινοί άγιοι υπέταξαν τους σοφούς και τους ρήτορες του κόσμου τούτου, στηριγμένοι στην μόρφωση της πίστης.
Παράλληλα, οι Τρεις Ιεράρχες επισημαίνουν την ανάγκη για συνέπεια λόγων και έργων. Γονείς και δάσκαλοι καλούνται να ζούνε όπως πιστεύουν, ώστε να γίνονται το αυθεντικό παράδειγμα στα παιδιά τους. Ακόμη, οι γονείς καλούνται να βάζουν όρια στα παιδιά τους, νόμους και κανόνες, ώστε να μην ικανοποιούνται άκριτα όλες οι επιθυμίες τους και να μάθουν να εκτιμούν τα απαραίτητα. Παράλληλα, η ασκητικότητα της παράδοσης μας, η νηστεία, η υπακοή, η αποφυγή της πολυτέλειας, κυρίως όμως η μάθηση στην αγάπη αποτελούν τρόπους αγωγής των παιδιών στο αυθεντικό.
Οι παιδαγωγικές αυτές αρχές δεν ήταν πρωτοποριακές μόνο για την εποχή που εκφράστηκαν, αλλά διατηρούν ακέραιη την φρεσκάδα τους και στους καιρούς μας. Είναι συνδεδεμένες με την δύναμη της πίστης στον Θεό, η οποία δίνει ελπίδα. Ταυτόχρονα, μας προκαλούν σε έναν γόνιμο διάλογο με την ιστορική μας παράδοση, καθώς οι Τρεις Ιεράρχες συνέδεσαν τον αρχαιοελληνικό με τον χριστιανικό τρόπο. Δεν απέρριψαν το ελληνικό χθες, αλλά συνέστησαν στους νέους να ωφελούνται από τα αρχαία γράμματα, όπως οι μέλισσες που επιλέγουν ό,τι είναι χρήσιμο. Ζήτησαν δηλαδή κριτική σκέψη, επίγνωση της χριστιανικής ταυτότητας και μπόλιασμά της με ό,τι ωραίο ο ελληνισμός είχε να δώσει, δίχα της ηθικής διαφθοράς και της αμαρτίας.
Η ελπίδα της Ανάστασης και η έμπρακτη αγάπη κάνουν το παράδειγμα ζωής των Πατέρων μας πολυτιμότατο και για μεγάλους και για μικρούς! Ας συνεχίζουμε να τους γιορτάζουμε, εις πείσμα των καιρών!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανὀς
Δημοσιεύθηκε στην “Ορθόδοξη Αλήθεια”
Στο φύλλο της Τετάρτης 30 Ιανουαρίου 2019
