Οι άνθρωποι, εκτός από το όνομά μας, έχουμε συνήθως και κάποιον τίτλο. Άλλοι το επάγγελμα ή το λειτούργημά μας. Άλλοι κάποιο από τα ξεχωριστά επιτεύγματά μας. Άλλοι κάποιο παρωνύμιο. Άλλοι ένα στοιχείο του χαρακτήρα μας. Ο τίτλος επισημαίνει τη διαφορετικότητά μας. Ο τίτλος δείχνει στους άλλους με ποιον τρόπο μπορούν να μας απευθύνονται. Ο τίτλος δείχνει το τι είναι σημαντικό για μας και πώς θέλουμε να μας θυμούνται οι άλλοι. Άλλοτε ο τίτλος έχει τοποθετηθεί ειρωνικά για μας από κάποιους άλλους, προκειμένου να μας μειώσουν, να μας λοιδορήσουν, να γίνουμε εξαιτίας του αφορμή χλεύης ή και γιατί όντως μας αξίζει μια τέτοια προσέγγιση εξαιτίας της συμπεριφοράς και του χαρακτήρα μας.
Τίτλους αποδώσαμε οι άνθρωποι ακόμη και στον Θεό. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στους τίτλους που δίδονται από όσους Τον αναζητούν και Τον αγαπούν, τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη. «Θεός ισχυρός, εξουσιαστής, άρχων ειρήνης, πατήρ του μέλλοντος αιώνος» (Ησαΐας, 9,4 ). «Ο Θεός αγάπη εστί» (Α’ Ιωάν. 4,8) είναι δύο εκφράσεις που περιλαμβάνουν τίτλους αποδοχής. Στο πρόσωπο του Χριστού όμως βλέπουμε και άλλους τίτλους, τους οποίους απέδωσαν σ’ Εκείνον οι άνθρωποι της εποχής Του. «Προφήτης», «Διδάσκαλος αγαθός», «Μεσσίας», από την μία και από την άλλη «παραδομένος στον άρχοντα των δαιμονίων», «πλάνος», «ανήρ αμαρτωλός». Όσοι Τον αγάπησαν έβλεπαν σ’ Αυτόν ένα σημείο του ουρανού μοναδικό, τόσο στον λόγο όσο και στα έργα. Όσοι ελέγχθηκαν από τον λόγο και τα έργα Του, Τον απέρριψαν μετά βδελυγμίας, Τον συκοφάντησαν, Τον ταύτισαν με το κακό και την αμαρτία, διότι δεν ήταν τυπολάτρης. Ο κορυφαίος όμως τίτλος που Του αποδόθηκε ήταν αυτός που έγραψε ο Πόντιος Πιλάτος και τον κάρφωσε πάνω στον Σταυρό. «Ιησούς ο Ναζωραίος ο βασιλεύς των Ιουδαίων» (Ιωάν. 19, 19).
«Ιησούς». Το όνομά Του. Σημαίνει «ο Θεός σώζει τον λαό Του». Ο Πιλάτος είχε την αίσθηση ότι κατέγραφε ένα τυπικό ιουδαϊκό όνομα. Δεν μπορούσε να διανοηθεί το διττό περιεχόμενο του ονόματος. Ότι όντως στο πρόσωπο του Κυρίου ο Θεός θα έσωζε τον λαό Του, μόνο που αυτός ο λαός δε θα ήταν μόνο ο ιουδαϊκός, αλλά σύμπαν το ανθρώπινο γένος. Και από την άλλη ότι ήταν ο ίδιος ο Κύριός μας ο Υιός του Θεού, ο Οποίος έδινε τη σωτηρία. Ένα όνομα που απεικόνιζε ταυτόχρονα και τις δύο διαστάσεις. Ότι ο φέρων αυτό είναι ο παντοκράτωρ λυτρωτής και ότι δι’ Αυτού ο Θεός σώζει τον λαό Του εν Αγίω Πνεύματι, διότι στο θεανδρικό πρόσωπο του Κυρίου μπορεί ο κόσμος να γνωρίσει τον Πατέρα και να κατανοήσει την χάρη του Πνεύματος. Ο Πιλάτος καταγράφει ένα συνηθισμένο όνομα. Για εκείνο ήταν ένας ακόμη καταδικασμένος σε θάνατο άνθρωπος, που θα ξεχνιόταν αμέσως από την αρχοντική, διεφθαρμένη συνείδηση και μνήμη του. Για την Ιστορία όμως και τον κόσμο το όνομα αυτό ήταν το «υπέρ παν όνομα», το οποίο θα εκφράζει το Πρόσωπο που μας λυτρώνει και μας αγιάζει από την αμαρτία και τον θάνατο.
«Ο Ναζωραίος». Μία έκφραση καταγωγής. Μία ταπεινή πόλη, αδιάφορη για τον Πιλάτο, αλλά και για όλους τους ισχυρούς της γης. Η λάμψη της ανύπαρκτη σε σχέση με την Ιερουσαλήμ, τη Ρώμη, την Αθήνα, την Αλεξάνδρεια, τις μεγάλες πρωτεύουσες του τότε κόσμου. Ένα πρόσωπο με άσημη καταγωγή. Όχι ευγενής και αριστοκράτης. Όχι σπουδαστής του παγκόσμιου πολιτισμού. Προερχόμενος από μία γενιά ξεχωριστή για την ιουδαϊκή ιστορία, αλλά ένας ανάμεσα στους πολλούς. Και αναδεικνύεται το ότι δεν είναι η φήμη της καταγωγής που δίνει αξία στο Πρόσωπο, αλλά το Πρόσωπο προσθέτει στην καταγωγή μία λάμψη που κάποτε είναι μοναδική και ανεπανάληπτη στον τόπο καταγωγής. Αυτό συμβαίνει και με την Ναζαρέτ. Από τον Ευαγγελισμό μέχρι την παραμονή του Κυρίου σ’ αυτήν από την επιστροφή Του από την Αίγυπτο και μέχρι να ξεκινήσει το απολυτρωτικό του έργο, ο τόπος αγιάζεται. Όχι όμως οι άνθρωποι που δεν θέλουν. Και γι’ αυτό δε γίνεται δεκτός στην πατρίδα Του. Ο Πιλάτος λοιπόν δείχνει την υποτίμηση με καταγράφοντας την καταγωγή του Κυρίου. Θυμίζει ανεπαίσθητα και την στάση των συμπατριωτών του Κυρίου έναντί του. Δείχνει όμως ότι η χάρις, το ξεχωριστό, το μοναδικό μπορεί να ξεπηδήσει από τον οποιονδήποτε τόπο, διότι είναι θέμα του Προσώπου.
«Ο βασιλεύς των Ιουδαίων». Μ’ αυτή τη φράση ο Πιλάτος ολοκληρώνει την λοιδορία στο Πρόσωπο του Κυρίου. Είναι η αιτία της καταδίκης Του στον σταυρικό θάνατο. Ότι εποίησε τον εαυτό Του βασιλιά των Ιουδαίων. Ότι αρνήθηκε την αυθεντία της κοσμικής εξουσίας. Ότι οι συμπατριώτες Του δε θέλησαν να Τον ακολουθήσουν στην οδό της ρήξης με το κράτος. Στην οδό της ρήξης με τις θρησκευτικές τους παραδόσεις. Στην οδό της αγάπης προς όλους. Στην οδό της υπερνίκησης της αμαρτίας. Στην οδό της ανάστασης. Και ο Πιλάτος, ένας ξένος προς τις ιουδαϊκές συνήθειες και παραδόσεις επικυρώνει την καταδίκη του σταυρού και διαγράφει με την πομπώδη φράση «ο βασιλεύς των Ιουδαίων» τον τολμητία από προσώπου γης. Χωρίς να το καταλαβαίνει ουσιαστικά καταδικάζει τη νοοτροπία των Ιουδαίων ότι ο βασιλιάς τους θα ήταν κοσμικός άρχοντας. Ότι θα ήταν μόνο γι’ αυτούς. Για να αποκαταστήσει την προτέρα δόξα τους και αν τους κάνει κυρίαρχους του κόσμου. Διαλύει τις αυταπάτες τους. Μαζί με την ειρωνική φράση της σταυρικής καταδίκης ο Πιλάτος επάνω στον Σταυρό καταδικάζει όλες τις θρησκευτικές πεποιθήσεις οι οποίες ζητούν έναν Θεό στα ανθρώπινα μέτρα, για να μπορούν οι άνθρωποι να τον χρησιμοποιούν όπως θέλουν. Ταυτόχρονα, χωρίς να το καταλαβαίνει, ο Πιλάτος πάνω στο Σταυρό καταδικάζει το ίδιο το κοσμικό σύστημα το οποίο υπηρετεί, το στηριζόμενο στην εξουσία πάσης μορφής, στην απόλυτη ήττα και συντριβή. Διότι πάνω από την εξουσία θα αναδεχθεί η Αγάπη.
Η Εκκλησία μας, εορτάζοντας την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού και υπενθυμίζοντάς μας τον τίτλο που αποδίδει ο Πιλάτος στον Εσταυρωμένο Κύριό μας, μας δείχνει και ποιος είναι ο τίτλος που ταιριάζει στον ίδιο τον Τίμιο Σταυρό. Είναι το ξύλο της σωτηρίας του κόσμου από τον Θεό, δια του Κυρίου μας. Όποιος από εμάς κάνει το σημείο του Σταυρού επάνω του αναγνωρίζει τον Κύριό μας ως τον σωτήρα του, αλλά και την ίδια στιγμή βλέπει πώς έρχεται η σωτηρία. Δια της αγάπης και όχι δια της εξουσίας. Όχι με την οίηση της καταγωγής, των χαρισμάτων, των θέσεων και των αξιωμάτων, της αποδοχής από τους ανθρώπους, αλλά με την μοναδικότητα του προσώπου μας που ζητά κοινωνία με τον Θεό. Κι αυτή η κοινωνία είναι σταυρός. Είναι αποδοχή του θελήματος του Θεού εν ταπεινώσει που αλλάζει την ύπαρξή μας. Δεν είναι το προσωπικό μας όνομα μόνο που μας περιγράφει, αλλά και το προσωνύμιό μας: «χριστιανός», ως «ο φέρων τον σταυρό του και ως αυτός που βοηθά και τους άλλους ανθρώπους να φέρουν τον δικό τους σταυρό». Στην πράξη ο Σταυρός γίνεται τελικά ο δικός μας τίτλος. Ο πολυτιμότερος που μας δόθηκε. Ο τίτλος της σωτηρίας και της αιωνιότητας. Ο τίτλος της αγάπης. Ο τίτλος της πίστης στον Θεό που νοηματοδοτεί αληθινά την πορεία μας. Μέσα από την εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού μπορούμε να ανυψωθούμε κι εμείς προς τον ουρανό. Την αληθινή μας πατρίδα.
Κέρκυρα, 14 Σεπτεμβρίου 2016
