Οι άνθρωποι στη ζωή μας αντιμετωπίζουμε διλήμματα και προκλήσεις. Καλούμαστε να επιλέξουμε ανάμεσα σε δρόμους οι οποίοι δεν φαίνεται να οδηγούν κάπου όπου θα θέλαμε ή καλούμαστε αναγκαστικά να κάνουμε κάποιες επιλογές, μολονότι δεν είναι σύμφωνες με τις επιθυμίες μας. Συνήθως αγόμαστε και φερόμαστε από τα γεγονότα. Συνήθως βλέπουμε μία από τις όψεις, την πιο προφανή, και δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε να δούμε και άλλες προοπτικές, οι οποίες διανοίγονται αναλόγως της επιλογής μας. Αν πρόκειται για μία δοκιμασία που έχει να κάνει με την υγεία ή με τους νόμους, οι επιλογές είναι ουσιαστικά συγκεκριμένες. Υπάρχουν όμως και διλήμματα που έχουν να κάνουν με τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους, με αυτούς που αγαπούμε, με αυτούς που χρειάζονται την βοήθεια και την προστασία μας, για όσους οι αποφάσεις μας θα διαδραματίσουν αποφασιστικό ρόλο στη ζωή μας. Τέτοια διλήμματα βεβαίως αντιμετωπίζουν κυρίως οι άνθρωποι που έχουν ταυτότητα, που έχουν αρχές και αξίες στη ζωή τους, που πορεύονται με γνώμονα όχι μόνο το προσωπικό τους συμφέρον, αλλά και το συλλογικό, το τι είναι καλό για τους συνανθρώπους τους και για ολόκληρη την κοινωνία. Διότι οι προσωπικές αποφάσεις, οι οποίες μπορεί να είναι δίκαιες ή άδικες, μπορεί να είναι ωφέλιμες ή βλαπτικές, συντηρούν το καθεστώς των κοινωνικών και πνευματικών αξιών από τις οποίες μία κοινότητα εμφορείται ή ανοίγουν νέους δρόμους ή γκρεμίζουν τα στηρίγματα, γεννώντας ένα καθεστώς ανομίας, σπάνια αλλαγής.
Σήμερα τέτοια διλήμματα αντιμετωπίζουν ολοένα και λιγότεροι άνθρωποι. Τόσο σε παγκόσμιο, όσο και σε συλλογικό επίπεδο, αλλά και στην καθημερινή ζωή, οι περισσότεροι άνθρωποι αποφασίζουν για τα διλήμματά τους με βάση το συμφέρον τους και αποκλειστικά με αυτό. Θεωρείται οπισθοδρόμηση να εισέρχονται άλλα κριτήρια σ’ αυτές τις αποφάσεις. Γνώμονας το «εγώ να ζήσω και να περάσω καλά» και όχι οι συνέπειες των επιλογών μου στους πολλούς. Έχει για παράδειγμα περιθωριοποιηθεί το ηθικό κριτήριο, τόσο στην πολιτική όσο και στα ΜΜΕ, στον αθλητισμό, αλλά, κυρίως, στις ανθρώπινες σχέσεις. Προάγεται ένας αμοραλισμός και μία ιδιοτέλεια, χωρίς να ενδιαφέρονται οι πρωταγωνιστές των διλημμάτων εάν βλάπτεται η αντίληψη των πολλών περί δικαίου, ήθους, αλήθειας. Κι αυτό διότι έχει περιθωριοποιηθεί ακριβώς η αίσθηση του τι είναι αληθινό. Τέθηκαν στην άκρη τα κριτήρια της αγάπης, της ανιδιοτέλειας, της ειλικρίνειας, της προσφοράς και πρυτανεύει η λογική της εξουσίας, της αυτάρκειας, της με κάθε τρόπο ικανοποίησης των επιθυμιών μας. Γι’ αυτό και τα διλήμματα σήμερα στην ουσία αποκαλύπτουν την αδυναμία των ανθρώπων να σκεφτούν το συλλογικό καλό, να αισθανθούν συνεχιστές ήθους, να έχουν την αίσθηση ότι δεν ζούνε μόνοι τους, αλλά η στάση τους αποτελεί υπόδειγμα για τον κόσμο, ακόμη κι αν αυτός δεν την αναγνωρίσει. Είναι διότι τελικά απουσιάζει η προτεραιότητα του Θεού.
Ένα μεγάλο τέτοιο δίλημμα έζησε ο Ιωσήφ ο μνήστωρ, «ανήρ δίκαιος ών» (Ματθ. 1, 19), όταν διαπίστωσε ότι η Μαριάμ, η μνηστή του, ήταν έγκυος κατά ανεξήγητο τρόπο. Τα δεδομένα που είχε μπροστά του ήταν ξεκάθαρα. Ο ίδιος δεν ήταν ο πατέρας του παιδιού. Κάποιος άλλος έπρεπε να ήταν. Κατανοούμε την απογοήτευση, τον θυμό, το πόσο κατάπληκτος θα ένιωσε μετά από αυτή την διαπίστωση. Είχε μπροστά του ένα δίλημμα: να την διώξει, τιμωρώντας την πραγματικά, όπως προέβλεπε ο μωσαϊκός νόμος, με την διαπόμπευση, η οποία θα μπορούσε να οδηγηθεί και σε θάνατο δια λιθοβολισμού ή στην κοινωνική περιφρόνηση, ή να επικρατήσει στην καρδιά του η αγάπη και η συγχωρητικότητα, εφόσον λάμβανε υπόψιν το νεαρό της ηλικίας της Παναγίας. Ακόμη όμως κι έτσι να γινόταν, η προσβολή κατά της τιμής του ήταν έτσι κι αλλιώς ανεπανόρθωτη. Η αγάπη πρυτανεύει, χωρίς όμως να αφήσει κατά μέρος τον νόμο. Έτσι αποφασίζει να διαλύσει τον αρραβώνα, χωρίς όμως δημόσια διαδικασία. Να προστατέψει την Μαριάμ, όχι όμως και να αμνηστεύσει την εγκυμοσύνη και να θεωρήσει ασήμαντη την προσβολή την οποία υπέστη. Η απόφαση που πήρε για να αντιμετωπίσει το δίλημμα αφορμήθηκε από τις ηθικές και θρησκευτικές αξίες, οι οποίες ήταν και κοινωνικές, αλλά και από την αγάπη, την στοργή και την ανθρωπιά που ήταν προσωπικές αξίες. «Δίκαιος ων» δείχνει την φιλανθρωπία, αλλά δεν παραβιάζει τις αξίες του. Η αγάπη φαίνεται στην επιείκεια, δεν γίνεται όμως αμνήστευση της αμαρτίας.
Ο Θεός βλέπει την απάντηση του Ιωσήφ, την δίκαιη στάση του και δίνει την δική Του απάντηση στον σπουδαίο αυτό, απλό μεν, αλλά αρχοντικό και στο νου και στην καρδιά άνθρωπο. Είναι το όνειρο το οποίο βλέπει ο Ιωσήφ και στο οποίο ο άγγελος του Θεού του λέει: «Μη φοβηθείς παραλαβείν Μαριάμ την γυναίκα σου . το γαρ εν αυτή γεννηθέν εκ Πνεύματος Αγίου εστίν» (Ματθ. 1, 20). Μη φοβηθείς να κρατήσεις στο σπίτι σου την Μαριάμ ως νόμιμη σύζυγό σου. Αναγνώρισε το παιδί σα να ήταν δικό σου, διότι Αυτό προέρχεται από το Άγιο Πνεύμα. Διακόνησε το μυστήριο της σωτηρίας του κόσμου χωρίς να εξετάζεις τι είναι δίκαιο για το Θεό. Κάνε την υπέρβαση του νόμου, διότι ο Θεός ανοίγει μία νέα και μοναδική οδό για όλους τους ανθρώπους, στην οποία ο νόμος δεν επαρκεί. Είναι η οδός του μυστηρίου και του θαύματος, της υπέρβασης, όχι της κατάργησης των κοινωνικών, θρησκευτικών και προσωπικών αξιών, αλλά της ένταξής τους στον τρόπο της αγάπης του Θεού για τον σύνολο άνθρωπο. Καταξιώνονται οι αξίες του Ιωσήφ. Καταξιώνεται και ο ίδιος ως άνθρωπος «δίκαιος ων». Όμως όλα θεώνται στην προοπτική της άλλης βιοτής, η οποία ξεκινά με την ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του Θεού.
Στα διλήμματά μας λοιπόν ας βάζουμε ως βάση για να απαντήσουμε τι θα ωφελήσει όχι μόνο τον εαυτό μας, αλλά το σύνολο, ως παρελθόν, δηλαδή ως ιστορία και παράδοση και αξιακό υπόβαθρο, ως παρόν, δηλαδή ως πορεία με βάση την αλήθεια και την δικαιοσύνη, αλλά και ως μέλλον, διότι φέρουμε ευθύνη να έχουμε και να προσφέρουμε ήθος στους μετά από εμάς. Και ο Θεός, αν είμαστε δίκαιοι, θα προσθέτει υπερβάσεις αγάπης και ενίσχυση στις απαντήσεις μας. Και σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε τέτοιες απαντήσεις. Με συναίσθηση όλοι μας ότι δεν μπορούμε να παραμείνουμε στο βούρκο της κακίας, της διαφθοράς, της εξουσιομανίας και, κυρίως, του ψέματος από το οποίο, αν δεν έχουμε πίστη στην Αλήθεια που είναι ο Χριστός, δύσκολα θα μπορέσουμε να ξεφύγουμε. Διότι τελικά ο Χριστός ήρθε στον κόσμο για να μας λυτρώσει από τα ψεύτικα: ότι είμαστε αθάνατοι, ότι μπορούμε να κυριαρχούμε με κάθε μέσο έναντι των άλλων, ότι μπορούμε να χρησιμοποιούμε τα πάντα προς ίδιον όφελος, ότι τελικά η ικανοποίηση των επιθυμιών μας και μόνο αυτό μπορεί να μας δώσει ευτυχία. Αν ακολουθήσουμε το Χριστό και την οδό της Εκκλησίας τότε και τα ψέματα θα διαλυθούν, αλλά και στα κάθε λογής διλήμματα θα δίνουμε απαντήσεις αλήθειας και υπέρβασης, απαντήσεις σωτηρίας.
Κέρκυρα, 21 Δεκεμβρίου 2014
