Οι εορτές της πίστης μας έχουν συνήθως δύο στοιχεία: το αισθητό και το νοητό. Στην εορτή των Θεοφανείων το αισθητό έχει να κάνει με τον αγιασμό των υδάτων, τον οποίο λαμβάνουμε στα σπίτια και ευλογούμαστε. Έχει να κάνει με την εικόνα της Βαπτίσεως που τιμούμε και προσκυνούμε. Με τον Χριστό στο κέντρο της να βαπτίζεται, με τον Πρόδρομο όλο δέος να βιώνει το μεγαλείο της παρουσίας του Θεού και να κύπτει την κεφαλή του, ενώ απλώνει το χέρι του για να αγγίξει την ακήρατο κορυφή του Δεσπότου, τους αγγέλους να διακονούν το μυστήριο, το Άγιο Πνεύμα εν είδει περιστεράς να ίπταται επάνω από τον Κύριο, τον Θεό Πατέρα μέσα από νεφέλη να ευλογεί τον Υιό Του τον αγαπητό, τον Ιορδάνη ως έναν μικρό άνθρωπο να στρέφεται εις τα οπίσω μαζί με τα ύδατα. Έχει να κάνει με την περιοδεία των ιερέων στα σπίτια των ανθρώπων, για να ευλογήσουν και να φωτίσουν. Έχει να κάνει με την τελετή της καταδύσεως του Τιμίου Σταυρού σε θάλασσες, ποτάμια, λίμνες και τα ωραία λαογραφικά έθιμα που την συνοδεύουν.
Η εορτή όμως έχει να κάνει και με το νοητό της στοιχείο. «Επεφάνη η χάρις του Θεού η σωτήριος πάσιν ανθρώποις», ψάλλουμε στο κοινωνικό της Θείας Λειτουργία της εορτής. Φανερώθηκε η χάρις του Θεού, η οποία είναι η σωτηρία για όλους τους ανθρώπους. Αυτή η φανέρωση μας γεμίζει χαρά. Και η χαρά δεν έχει να κάνει μόνο με την εορτή και την πανήγυρη, αλλά έχει να κάνει με την λύτρωση του καθενός ανθρώπου από τον θάνατο εξαιτίας της παρακοής, την άρση των συνεπειών του δηλητηριώδους κεντριού της πλάνης να νομίζουμε ότι μπορούμε να είμαστε θεοί χωρίς τον Θεό, την βύθιση στον Ιορδάνη του συνδέσμου μας με τον Άδη, την αιωνιότητα χωρίς Θεό και ελπίδα, και την δωρεά του Βαπτίσματος της σωτηρίας σε όλο τον κόσμο από τον Χριστό («αυτόν δε τον της παρακοής θάνατον, και το της πλάνης κέντρον, και τον του άδου σύνδεσμον εν τω Ιορδάνη βυθίσαντα, και Βάπτισμα σωτηρίας τω κόσμω δωρησάμενον»-ευχή του Μεγάλου Αγιασμού).
Στον Ιορδάνη βλέπουμε τον Χριστό τέλειο άνδρα. Η Εκκλησία δεν μένει στον Χριστό νήπιο, όπως ο κόσμος που στέκεται στα Χριστούγεννα. Δεν μένει στο συναίσθημα και την τρυφερότητα της παιδικής ηλικίας, στις αναμνήσεις, χωρίς να περιφρονεί τίποτε. Ανοίγει την θέαση του κόσμου στην πραγματική του διάσταση. Και είναι ο θάνατος με τις ποικίλες μορφές του που δεσπόζουν στη ζωή μας. Θάνατος εξαιτίας της διάσπασης της αγάπης, του μίσους και της απομάκρυνσης από τους άλλους. Θάνατος από την παρακοή στο θέλημα του Θεού, που δεν έγκειται στον περιορισμό, αλλά στοχεύει στην αληθινή ελευθερία του ανθρώπου από τα πάθη και τις κακίες. Θάνατος μέσα στις βιοτικές μέριμνες και στις ψευδαισθήσεις ότι τα κατορθώματά μας μπορούν να μας κάνουν θεούς χωρίς το Θεό. Θάνατος από την φθορά του κόσμου, την στυγνή εκμετάλλευση της κτίσης και την αλλοτρίωση από την ευχαριστιακή χρήση της, από την προσφορά της στο Θεό και τον συνάνθρωπο, με αποτέλεσμα αυτή να αντιδρά και να γεννά θλίψεις και καταστροφές. Θάνατος από τον ίδιο τον χρόνο που μας δόθηκε για να αγαπούμε τον Θεό και τον συνάνθρωπο και να κατανοούμε και να βιώνουμε και την δική τους αγάπη, και εμείς έχουμε διαστρέψει την έξοδο σε εσωστρέφεια και αγάπη του εαυτού μας.
Απέναντι σ’ αυτήν την θέαση και στην αγωνία μας να ξεγελάσουμε τον θάνατο διαλέγοντας λύσεις οι οποίες τον αναπαράγουν, η Εκκλησία μας δείχνει το Βάπτισμα της σωτηρίας. Το νερό γίνεται αγιασμός και καθάρσιο των αμαρτιών μας. Ο Χριστός δεν ήρθε για να μας βγάλει εκτός του κόσμου. Εισερχόμενος στο νερό μας δείχνει ότι η αλλαγή μας γίνεται για να ανακαινιστεί ο κόσμος και εμείς μαζί του. Γι’ αυτό και παίρνει το στοιχείο εκείνο στο οποίο γεννήθηκε η ζωή, το αγιάζει και του δίνει πνευματικό νόημα. Από το υλικό θα πορευθούμε στο νοητό. Κάθε στοιχείο του κόσμου θα γίνει αφετηρία για να γυρίσουμε στο Θεό, τον δημιουργό του κόσμου και τον δοτήρα παντός αγαθού. Αρκεί να επικαλούμαστε και να ζούμε την παρουσία του Αγίου Πνεύματος, υπακούοντας στο θέλημα του Θεού και Πατρός. Η σχέση δηλαδή με τον Τριαδικό Θεό ανακαινίζει την ύπαρξή μας.
Τίποτε στον κόσμο δεν είναι αφ’ εαυτού του κακό. Μόνο ο χωρισμός από το Θεό το καθιστά ανεπαρκές και παραπλανητικό. Όταν όμως λειτουργεί στην προοπτική της κοινωνίας με τον Επιφανέντα, τότε αγιάζεται και χωρίς να είναι πανάκεια, μας βοηθά στον αγώνα μας να ζήσουμε αληθινά. Γι’ αυτό και ο Ιορδάνης γίνεται Εκκλησία, αυτή που δίνει νέα αρχή στον καθέναν μας. Αναγεννιόμαστε στο λουτρό του βαπτίσματος και επιβεβαιώνουμε την αναγέννησή μας στην μυστηριακή ζωή της πίστεως. Στο σώμα του Χριστού, στην θεία Ευχαριστία, στην συνάντηση με τον Θεό, τον συνάνθρωπο και τον κόσμο. Επιβεβαιώνουμε την αναγέννησή μας κάθε φορά που διαπιστώνουμε την ανεπάρκειά μας, που οφείλεται στο ότι κρατάμε, χωρίς ίσως να το συνειδητοποιούμε, τον σύνδεσμο με τον Άδη στη ζωή μας. Επιβεβαιώνεται η αναγέννησή μας όταν αλλάζουμε με το μυστήριο της μετανοίας, της επιστροφής στην επιθυμία για γνήσια σχέση με τον Θεό και τον συνάνθρωπο, όπως αυτό βιώνεται στην Εκκλησία.
Σημείο της αναγεννήσεως το αγιασμένο νερό. Το οποίο πίνουμε, με το οποίο ραντίζουμε το σπίτι και τα αγαθά μας, το οποίο κρατούμε στα εικονίσματά μας, όχι ως μαγική παρακαταθήκη, αλλά ως απόδειξη αυτού που ήδη πιστεύουμε και ζούμε. Του φωτισμού μας και της αποδοχής της σωτηρίου χάριτος του Θεού. Όντως μυστήριο χαράς. Μυστήριο ελευθερίας και ανακαινισμού. Δόξα πρέπει σ’ Αυτόν που μας αγίασε και μας χάραξε τον δρόμο. Σ’ Αυτόν που μας δίνει την Εκκλησία Του ως τρόπο του νέου αυτού ήθους και της αλλαγής στη ζωή μας. Σ’ Αυτόν που μας κάνει να αντέχουμε.
Αυτή η θέαση ας αποτελέσει για όσους δεν επαναπαυόμαστε την ελπίδα και την απαντοχή. Κι ας υλακτεί γύρω μας η κρίση και τα ασήμαντα που αναπαράγουν τον θάνατο. Αυτή η θέαση ας γίνει και η δική μας μαρτυρία στον κόσμο.
Κέρκυρα, 6 Ιανουαρίου 2011
