DA VINCI CODE

Μία από τις πιο αγαπημένες θεωρίες των ανθρώπων είναι και αυτές της συνωμοσίας. Ότι δηλαδή υπάρχουν σκοτεινές δυνάμεις που λειτουργούν παρακρατικά, παραεκκλησιαστικά, παραπολιτικά και όλος ο κόσμος απειλείται από την παρουσία τους, διότι διαβρώνουν αργά αλλά σταθερά το οικοδόμημα της σταθερότητας που θα θέλαμε να βιώνουμε. Άλλοι πάλι θεωρούν ότι αυτές οι δυνάμεις κάνουν ό,τι μπορούν για να μην αποκαλυφθεί η αλήθεια σε σχέση με πρόσωπα και ιδέες του παρελθόντος, έρθει η απομυθοποίηση και κλονιστεί η εμπιστοσύνη των ανθρώπων στις σταθερές και τους θεσμούς.
Στο παιχνίδι αυτό συμμετέχουν ιδιαίτερα η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος. Το διαπιστώνουμε αυτό κάθε φορά που ένα μυθιστόρημα New Age κυκλοφορείται και γίνεται επιτυχία, με πόση ταχύτητα εξασφαλίζονται τα δικαιώματά του από το Χόλυγουντ προκειμένου να γίνει ταινία. Πρόσφατα παραδείγματα ο Χάρι Πότερ και τώρα ο Κώδικας Da Vinci.
Όλοι γνωρίζουμε ότι ο Λεονάρντο Da Vinci υπήρξε μία σπουδαία, αμφιλεγόμενη, γοητευτική προσωπικότητα της Αναγέννησης. Τόσο επιστημονικά, όσο και φιλοσοφικά και καλλιτεχνικά ο Da Vinci άνοιξε δρόμους, αλλά και προκάλεσε με τον μυστηριώδη τρόπο που τον χαρακτήριζε στη ζωή του. Ο Αμερικανός συγγραφέας Dan Brown αξιοποίησε τα σκοτεινά σημεία της ζωής του Da Vinci για να τον καταστήσει αρχηγό ή συνεχιστή μιας συνωμοσιολογίας που σκοπό είχε και έχει την διαφύλαξη του μυστικού σχετικά με το Άγιο Δισκοπότηρο (Ιερό Γκράαλ), στο οποίο οι Άγγελοι μάζεψαν το Αίμα του Χριστού από το σταυρό, το παρέδωσαν σε κάποιους εκλεκτούς και από τότε η εύρεσή του έχει γίνει το όραμα των ιπποτών, των σταυροφόρων και, κυρίως, των παραμυθάδων.
Ο Brown, σαφώς επηρεασμένος από το κλίμα του New Age (η σκέψη του γέρνει προς τον Ουμπέρτο Έκο και την απομυθοποίηση της θρησκευτικότητας, τον κύκλο του Πάολο Κοέλιο και την έννοια του ιερού θηλυκού, αλλά και προς τον δικό μας Νίκο Καζαντζάκη), γράφει ένα μυθιστόρημα για να δείξει ότι η ιστορία της θρησκείας γράφτηκε λάθος. Το Ιερό Γκράαλ δεν ήταν κύπελλο, αλλά η Μαρία η Μαγδαληνή την οποία δήθεν παντρεύτηκε ο Χριστός (!) και που η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία εξαφάνισε από το προσκήνιο για να διαφυλάξει ακέραια τα δόγματα. Ο ήρωας, όμως, του μυθιστορήματος, με την συνεργασία μιας γυναίκας και την αξιοποίηση κωδίκων του Da Vinci που έχουν να κάνουν με την μασονική ιδιότητα του καλλιτέχνη, καταφέρνουν να βρούνε την αλήθεια, παρά την λυσσαλέα αντίδραση της ρωμαιοκαθολικής παραεκκλησιαστικής οργάνωσης Opus Dei, η οποία δεν διστάζει και να σκοτώσει, προκειμένου να μην ξαναγραφεί η ιστορία του Χριστού.
Το μυθιστόρημα δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική. Είναι γραμμένο στην λογική της καταιγίδας, χωρίς ανάπτυξη χαρακτήρων, χωρίς εκείνο το γαϊτανάκι των ιδεών που χαρακτηρίζει την γραφή τόσο του Έκο όσο και του Καζαντζάκη. Είναι ένα λογοτεχνικό blockbuster, με ταχύτατη πλοκή γα να κρατήσει συνεχώς αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ο οποίος όταν το τελειώνει έχει την αίσθηση ότι ήταν στον κινηματογράφο.
Όταν, μάλιστα, κανείς διαβάζει αυτές τις φαιδρότητες για την Αγία Μαρία την Μαγδαληνή, ότι δήθεν είναι εξαφανισμένο το λείψανό της επίτηδες για να μην αποκαλυφθεί η αλήθεια και γνωρίζει ότι στο Άγιον Όρος, στην Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας μπορούμε να προσκυνήσουμε τμήματα αυτού του λειψάνου, αναρωτιέται προς τι αυτός ο θόρυβος. Αυτό δεν σημαίνει ότι ως Ορθόδοξη Εκκλησία είμαστε υπέρ της λογοκρισίας. Ο Θεός μας έχει πλάσει τόσο ελεύθερους, ώστε να ανέχεται και τις βλασφημίες, αλλά και την ανοησία μας. Άλλωστε, όταν κανείς ισχυρίζεται πως είναι λογοτέχνης, τότε έχει και την ποιητική άδεια να θεωρεί τέχνη ό,τι κακόγουστο και ανιστόρητο.
Το πρόβλημα βρίσκεται στην βαθιά αντιθρησκευτικότητα του Δυτικού κόσμου, που θεωρεί ότι η θρησκεία είναι πόλος κοινωνικής και πολιτικής εξουσίας, ο οποίος στηρίζεται στην άγνοια των ανθρώπων. Ότι η εποχή μας έχει προοδεύσει και χάρις στη γνώση, το μεταφυσικό απομυθοποιείται και, επομένως, η θέση της θρησκείας κινδυνεύει στις καρδιές των ανθρώπων. Υπάρχουν μάλιστα όλοι αυτοί οι ιερείς του New Age, οι αποκρυφιστές και οι μασόνοι, οι οποίοι διασώζουν θρησκευτικά μυστικά και βρίσκονται σε μια ισορροπία του τρόμου με την θρησκεία, προκειμένου να αλληλοεπιβιώσουν και να κρατήσουν τους ανθρώπους στην άγνοια, άρα να τους έχουν πνευματικά υποχείρια.
Ανεξάρτητα από τις λάθος αναγνώσεις της πίστης, που οι χριστιανικές Εκκλησίες της Δύσης έκαναν και εξακολουθούν να κάνουν, οι θεωρίες συνωμοσίας και η εμπορευματοποίηση του θρησκευτικού ενδιαφέροντος των ανθρώπων θα έχουν πέραση όσο αναζητούμε εχθρούς και αντιπάλους. Για το κακό στον κόσμο πάντοτε κάποιος θα φταίει. Η τρομοκρατία, ο μουσουλμανικός φονταμενταλισμός, η αμαρτία που μας καθιστά ευάλωτους, η θρησκεία που επενδύει στην άγνοια, οι σκοτεινές δυνάμεις που ελέγχουν τον κόσμο, οι πολυεθνικές που ρυθμίζουν μονοπωλιακά την διασκέδαση και την ζωή μας, η τηλεόραση, ο μηχανισμός των best-sellers μας δίνουν ένα τέλειο άλλοθι. Ποτέ δεν φταίμε εμείς. Πάντοτε οι άλλοι, που είναι τόσο δυνατοί, ώστε ο όποιος αγώνας να είναι μάταιος.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία διακηρύττει ότι «η τέλεια αγάπη διώχνει τον φόβο» (Α’ Καθολική επιστολή Ιωάννου, 4, 18). Δεν φοβόμαστε ούτε τις όποιες σκοτεινές δυνάμεις, ούτε τους λογοτέχνες, ούτε τους αποκρυφιστές. Κανείς δεν μπορεί να μας βλάψει όσο αγαπούμε το Θεό και την Αλήθεια. Κανείς δεν μπορεί να μας τρομοκρατήσει, όσο αγωνιζόμαστε πνευματικά. Κανείς δεν μπορεί να εμπορευματοποιήσει την πίστη μας, όσο βλέπουμε τον Θεό ως Πατέρα και όχι ως Δικαστή που θα μας οδηγήσει στην κόλαση και γι’ αυτό πρέπει να τον εξευμενίσουμε. Δεν φοβόμαστε μήπως χάσουμε την «εξουσία» μας, γιατί η πίστη μας μαθαίνει να είμαστε ταπεινοί διάκονοι, να προσφέρουμε τη ζωή μας στον Άλλο, να θεραπεύουμε τις πληγές του, είτε είναι ισχυρός είτε ασθενής, είτε ξένος είτε ντόπιος, είτε χριστιανός είτε μουσουλμάνος. Ουδέποτε θα στηρίξουμε την πίστη μας στην άγνοια. Δεν χρειαζόμαστε κώδικες Da Vinci για να βρούμε την αλήθεια. Την ζούμε στην προτροπή του Χριστού στο Ευαγγέλιο «Αν είστε μαθητές μου, θα γνωρίσετε την Αλήθεια και η Αλήθεια θα σας ελευθερώσει» (Ευαγγέλιο του Ιωάννη, 8,31-32). Και είναι το πρόσωπο του Κυρίου μας τελικά και η σχέση μας μαζί Του μέσα στην Εκκλησία που δίνει νόημα στη ζωή μας και όχι το κάθε ψέμα που έχει ημερομηνία λήξης. Μέχρι το επόμενο μυθιστόρημα. Την επόμενη ταινία, Την επόμενη ιδέα. Την επόμενη θεωρία συνωμοσίας.

Άρθρο στο περιοδικό ΒΗΜΑΤΑ της Ιεράς Μητροπόλεως Κερκύρας, Μάρτιος 2006