«Ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν
ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν
ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης· νηστεύω δὶς τοῦ
σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι» (Λουκ. 18, 11-12)
«Ὁ Φαρισαῖος στάθηκε ἐπιδεικτικὰ κι ἔκανε τὴν ἑξῆς προσευχὴ σχετικὰ μὲ τὸν ἑαυτό του· “Θεέ μου, σ’ εὐχαριστῶ ποὺ ἐγὼ δὲν εἶμαι σὰν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους ἅρπαγας, ἄδικος, μοιχός, ἢ καὶ σὰν αὐτὸν ἐδῶ τὸν τελώνη. Ἐγὼ νηστεύω δύο φορὲς τὴν ἑβδομάδα καὶ δίνω στὸν ναὸ τὸ δέκατο ἀπ’ ὅλα τὰ εἰσοδήματά μου”.
Ο
ηθικός άνθρωπος αισθάνεται συνήθως ικανοποίηση για τις επιλογές της ζωής του,
ιδίως όταν ακούει τις γνώμες των άλλων, ιδίως όταν έρχεται η ώρα να σταθεί
ενώπιος ενωπίω με τον Θεό. Μάλλον το είδος αυτό τείνει να περιοριστεί, ιδίως
στη νεώτερη γενιά, η οποία απομακρύνεται αρκετά και από το ήθος και από την
προσευχή και από την ενδοσκόπηση. Ωστόσο, όπως ο Φαρισαίος στην παραβολή που
ακούμε από τον Χριστό την πρώτη Κυριακή του Τριωδίου, της περιόδου εκείνης που
μας προετοιμάζει αρχικά για την Μεγάλη Τεσσαρακοστή και στη συνέχεια μας ζητά
να ξαναδούμε τις συνισταμένες της ζωής μας, θέτοντάς τες στην προοπτική της
σχέσης με τον Θεό και στην αλλαγή όσον αφορά στον τρόπο θέασης του πλησίον όχι
ως αντικειμένου ή αφορμής δικού μας αυτοδοξασμού, αλλά ως συν-εικόνας του Θεού,
τραυματισμένης τουλάχιστον εξίσου με μας,
εντούτοις εμείς εύκολα επιλέγουμε την άλλη οδό. Ικανοποιημένοι διότι διαλέγουμε
τον υγιή δρόμο, χαιρόμαστε γι΄ αυτόν και μπαίνουμε και στη λογική της σύγκρισης
με τον πλησίον. Δεν είναι όμως ο πλησίον μας σημείο αναφοράς για να συν-άρουμε
τους σταυρούς μας, αλλά αφορμή επανάπαυσης ότι εμείς δεν είμαστε σαν εκείνον,
καθώς υπακούμε στον Θεό και η συνείδησή μας δεν μας ενοχλεί.
Τι
είναι αυτό που ενόχλησε τον Χριστό και λέει αυτή την παραβολή; Τον ενόχλησε η
ηθική του Φαρισαίου; Το ότι τηρούσε τις εντολές; Τον ενόχλησε ότι δεν ήταν
άρπαγας, άδικος και μοιχός; Αυτό, προφανώς, δεν παίζει. Αυτό που ενοχλεί τον
Κύριο είναι το αίσθημα της αυτάρκειας που ο Φαρισαίος έχει. Αποδίδει τα
κατορθώματά του στον εαυτό του και στην ατομική του ικανότητα, στον ατομικό του
αγώνα, χωρίς να επικαλείται τη βοήθεια του Θεού. Κι έτσι, μέσα στην αυτάρκειά
του, συγκρίνει και προχωρά στην κατάκριση. Αντί να συμπονέσει τον τελώνη, όχι
από αίσθημα ανωτερότητας, αλλά διότι οι εντολές του Θεού, όπως και η ηθική
έχουν ως σκοπό να μας βοηθήσουν να αγαπούμε τους πεπτωκότας, όπως επίσης και να
βλέπουμε τις δικές μας υστερήσεις, τις δικές μας αμαρτίες, ο Φαρισαίος
αυτοδοξάζεται και απορρίπτει. Δείχνει ότι γι’ αυτόν η κοινότητα δεν έχει χώρο
για τους αμαρτωλούς, αλλά μόνο για τους «δικαίους». Ο Χριστός όμως έχει πει ότι
δεν ήρθε να καλέσει τους δίκαιους σε μετάνοια, αλλά τους αμαρτωλούς. Δεν αγαπά
τους δίκαιους; Προφανώς και τους αγαπά. Δεν τους θέλει στη Βασιλεία Του; Τους θέλει, αρκεί
όμως κι εκείνοι να νιώθουν ότι η καρδιά τους καλείται να είναι ανοιχτή, να
χωρέσει κι όλους τους άλλους, όταν μάλιστα εκείνοι νιώθουν την ανάγκη να
επικαλεστούν και να ζήσουν το έλεος του Θεού.
Στην
αρχή του Τριωδίου κι εμείς ας αποβάλλουμε την επιθετικότητα εις βάρος όσων η αμαρτία
μοιάζει εμφανής στη ζωή τους. Ας αποβάλλουμε τη σύγκριση και την κατάκριση. Ας
δούμε τις δικές μας πτώσεις. Ακόμη κι αν αυτές δεν είναι τέτοιες που να
μοιάζουν βαριές, ας θυμηθούμε ότι μεγαλύτερες πτώσεις είναι η υπερηφάνεια, ο
εγωκεντρισμός, η αυτάρκεια. Ότι χωρίς τον Χριστό δεν μπορούμε να κάνουμε
τίποτα. Ότι τελικά κληθήκαμε να παλεύουμε για το ήθος της αγάπης, για να
είμαστε μέλη της Εκκλησίας, για να συναντιόμαστε με τους άλλους ως συν-εικόνες
του Θεού και μαζί τους να συγκροτούμε το Σώμα του Χριστού.
Καλό Τριώδιο!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
25 Φεβρουαρίου 2024
Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου
