ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 24 – ANDREA MARCOLONGO, «Η ΥΠΕΡΟΧΗ ΓΛΩΣΣΑ- 9 ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ Ν’ ΑΓΑΠΗΣΕΙΣ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ», ΜΤΦΡ. ΑΝΝΑ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ
Η ελληνική πολιτεία, όπως και η ελληνική κοινωνία θεωρούν την διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, όπως και των λατινικών, χάσιμο χρόνου, καθήλωση των παιδιών σε μία αντιπαραγωγική παιδεία, εφόσον οι κλασικές γλώσσες είναι «νεκρές». Κι όχι μόνο, αλλά και οι περισσότεροι μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου, στο άκουσμα της διδασκαλίας των αρχαίων στο πρωτότυπο, αναστενάζουν. Είναι ο κόπος; Είναι η αποτυχία των μεθόδων; Είναι η λεξιπενία των καιρών; Είναι ότι τα αρχαία ελληνικά μιλούν για έναν κόσμο αξιών, παράδοσης, προτύπων και προς μίμησιν και προς αποφυγή που προϋποθέτει κριτική σκέψη, συγκέντρωση, επιμονή, παραγωγική μελέτη και μεράκι, στοιχεία που απουσιάζουν από τις κοινωνικές προτεραιότητες των καιρών μας.
Έρχεται λοιπόν μία Ιταλίδα ελληνίστρια, η Andrea Marcolongo, η οποία γράφει ένα βιβλίο για την υπέροχη γλώσσα, αναπτύσσοντας 9 λόγους για να αγαπήσουμε τα αρχαία ελληνικά! Η συγγραφέας τονίζει συνεχώς ότι τα αρχαία ελληνικά δεν είναι μία νεκρή γλώσσα, καθότι την βρίσκουμε σε πάμπολλες λέξεις όλων των ευρωπαϊκών γλωσσών, της φιλοσοφίας και της τεχνολογίας, όπως επίσης και στην νέα ελληνική. Ιδίως μέσα από την τελευταία διαπιστώνουμε ότι η ελληνική γλώσσα, στην μοναξιά της, εξακολουθεί να αλλάζει εντός της χωρίς όμως να μεταβάλλεται σε κάτι διαφορετικό από την ίδια! (σελ. 209)
Μας προτρέπει να επιμείνουμε στα αρχαία ελληνικά. Να συνειδητοποιήσουμε ότι, σε αντίθεση με τον πολιτισμό μας όπου τα πάντα είναι χρόνος και κρίνονται εντός του, για τους αρχαίους τα πάντα ήταν η όψη. Αναρωτιόνταν πάντοτε πώς γίνονται τα γεγονότα και ποια εντύπωση αφήνουν στους ομιλούντες. Με την όψη η γλώσσα εστιάζει στην σχέση και όχι στον χρόνο. Ο χρόνος ήταν δευτερεύον στοιχείο. Διά της όψεως έρχεται η έκφραση πώς και τι γεννιέται από κάθε αρχή και τέλος.
Τονίζει ακόμη ότι οι ήχοι, οι τόνοι και τα πνεύματα εκφράζουν διά της σιωπής την ομορφιά και το νόημα της γλώσσας. Ότι το ουδέτερο γένος, το οποίο στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες έχει καταργηθεί, για τους αρχαίους εξέφραζε γλωσσικά το άψυχο, ενώ το αρσενικό και το θηλυκό το έμψυχο. Τα αρχαία ελληνικά δείχνουν ότι η γλώσσα εκφράζει υπαρξιακές κατηγορίες. Παράλληλα, ο δυϊκός αριθμός, ο οποίος σταδιακά καταργήθηκε , ήταν μία έκφραση της ανάγκης την οποία οι αρχαίοι ένιωθαν να εκφράσουν γλωσσικά κάτι περισσότερο από έναν μαθηματικό αριθμό, κάτι που εμείς έχουμε χάσει, αφοσιωμένοι στο να μετράμε γλωσσικά με το αριθμητήριο της ζωής ανά χείρας. Ο δυϊκός εξέφραζε το μαζί, το νόημα των σχέσεων μεταξύ πραγμάτων και πλασμάτων. Εξάλλου, οι πτώσεις στα αρχαία ελληνικά, όπως και στα νέα ελληνικά, στα οποία λείπει μόνο η δοτική , αναδεικνύουν τις ποικίλες μορφές που ένα και το αυτό όνομα παίρνει για να εκφράσει τις ποικίλες λειτουργίες του στο εσωτερικό της πρότασης. Τα αρχαία ελληνικά στηρίζονται στην λήγουσα. Οι λατινογενείς λέξεις στις προθέσεις, τα επιρρήματα και τα βοηθητικά ρήματα. Τα αρχαία ελληνικά έχουν την απίστευτη γοητεία το νόημα να μην χάνεται με όποια σειρά κι αν βάλουμε τις λέξεις, γι’ αυτό και η ποικιλία έκφρασης είναι μοναδική. Παράλληλα, μας μιλά για την μοναδική αξία της ευκτικής, η οποία γίνεται έκφραση, λαχτάρα, πάθος, επιθυμία, ευχή και αποτυπώνει μία μοναδικότητα ανεπανάληπτη.
Η συγγραφέας ασχολείται και με το θέμα της μετάφρασης. Επισημαίνει ότι για να πετύχουμε την μετάφραση (από τα αρχαία ελληνικά στα νέα απόδοση) χρειάζεται να μάθουμε να σκεφτόμαστε όπως οι αρχαίοι, δηλαδή να αγαπήσουμε την γλώσσα και τα κείμενα. Και τονίζει μία μεγάλη αλήθεια: ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν λαός και η γλώσσα εξέφραζε έναν λαό και όχι ένα έθνος ή ένα κράτος ή έναν πληθυσμό, όπως δυστυχώς είναι η μοντέρνα προοπτική. Δεν έχουν σημασία οι διάλεκτοι. Οι Έλληνες, όποια διάλεκτο κι αν μιλούσαν, μπορούσαν να συνεννοηθούν γιατί είχαν την συνείδηση, όπως καταγράφει ο Ηρόδοτος, ότι συναντιούνταν στο όμαιμον, στο ομόγλωσσον, το ομότροπον, το ομόθρησκον.
Το εξαιρετικό αυτό βιβλίο είναι ανάγκη να το διαβάσουμε όλοι όσοι θέλουμε να μείνουμε Έλληνες και να μυηθούμε στον τρόπο της γλώσσας μας, μέσα από την πένα μίας Ιταλίδας που αγαπά την γλώσσα μας πολύ περισσότερο από ότι οι περισσότεροι από εμάς, επώνυμοι και καθημερινοί. Όπως αναφέρει άλλωστε η Μαργαρίτα Γιουρσενάρ: «αγάπησα την ελληνική γλώσσα γιατί σχεδόν ό,τι καλύτερο ειπώθηκε ποτέ από ανθρώπινα χείλη, ειπώθηκε στα ελληνικά». Και συμπληρώνει η Βιρτζίνια Γουλφ: «στα ελληνικά επιστρέφουμε όταν έχουμε κουραστεί από την αοριστία, από τη σύγχυση κι από την εποχή μας»!
π. Θ.Μ.
