ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 146- «ΘΕΟΦΑΝΩ, μια βυζαντινή ιστορία», σενάριο Θεοχάρης Σπύρος και σχέδιο Σακελλαροπούλου Χρυσαυγή, εκδόσεις Byzantine Tales
Μία καταπληκτική, πραγματικά, έκδοση έπεσε στα χέρια
μας, που αναφέρεται στα χρόνια του Βυζαντίου. Πρωταγωνιστεί μία γυναίκα, η
Θεοφανώ, αυτοκράτειρα του Βυζαντίου και σύζυγο των αυτοκρατόρων Ρωμανού του Β’
και του Νικηφόρου Φωκά. Γεννημένη στην Λακωνία το 941 μ. Χ., κόρη ενός κάπελα,
η Αναστασία μετονομάστηκε σε Θεοφανώ, προκειμένου να αποκρυβεί η ταπεινή της
καταγωγή και να τη παντρευτεί ο ερωτευμένος μαζί της αυτοκράτορας Ρωμανός ο Β’.
Σπάρτη Η Θεοφανώ, σύμφωνα με κάποιους
ιστορικούς είναι πιθανόν να γνώριζε ή και να συμμετείχε στη δολοφονία του
πεθερού της Κωνσταντίνου Ζ’ του Πορφυρογέννητου, όπως επίσης και του πρώτου
συζύγου της! Η ιστορία αναφέρει ότι παντρεύτηκε
τον Νικηφόρο Φωκά, αλλά όταν η πολιτική του άρχισε να προκαλεί το λαϊκό
αίσθημα, για να μην ταυτιστεί η μοίρα της (όπως και των παιδιών της) με του
Φωκά, συνωμότησε με τον ανιψιό του Ιωάννη Τσιμισκή, ο οποίος υπήρξε και εραστής
της, να τον δολοφονήσουν. Ο Νικηφόρος Φωκάς φέρεται να αντιλήφθηκε τα σχέδιά
τους και απομάκρυνε τον Τσιμισκή, αλλά, πιθανόν για στρατιωτικούς λόγους, τον
ανακάλεσε από την εξορία. Ο Τσιμισκής και η Θεοφανώ ολοκλήρωσαν τότε το σχέδιό
τους και σκότωσαν τον Νικηφόρο.
Η ενοχή της ήταν τόσο φανερή που ο πατριάρχης
Πολύευκτος εκβίασε τον νέο αυτοκράτορα ότι δεν θα τον έχριζε αν δεν απομάκρυνε
τη Θεοφανώ. Τότε αυτή εξορίστηκε στα Πριγκιπόννησα, όπου έμεινε για ένα χρόνο -
μέχρι το 970 μ.Χ. Δραπέτευσε τότε και οργάνωσε συνωμοσία εναντίον του Τσιμισκή
αλλά απέτυχε και την έκλεισαν σε μοναστήρι στην Αρμενία. Μετά το θάνατο του
Τσιμισκή, οι γιοι της Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος και Κωνσταντίνος Η’ την επανέφεραν από την εξορία, χωρίς όμως να
αναμειχθεί ξανά στην πολιτική. Πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το 976 μ.Χ.,
ξεχασμένη απ' όλους, αν και στα τελευταία της χρόνια έζησε στην άνεση των
ανακτόρων.
Η ιστορία της Θεοφανούς αποτυπώνεται στην έκδοση του
Σπύρου Θεοχάρη και της Χρυσαυγής Σακελλαροπούλου σε κόμικ! Εδώ είναι η
πρωτοτυπία. Σε μια εποχή, στην οποία οι νεώτεροι διαβάζουν όλο και λιγότερο,
έρχονται δύο εμπνευσμένοι δημιουργοί να δώσουν με ξεχωριστό τρόπο τη δυνατότητα
σε όλους να προβληματιστούν πάνω σε μια εποχή στην οποία το Βυζάντιο είναι
έτοιμο να φτάσει σε περίοδο μεγάλης ακμής, αφού η Μακεδονική δυναστεία θα
νικήσει τους Άραβες, ελευθερώνοντας την Κρήτη και εγκαθιστώντας οικογένειες από τον Πόντο
και τη Χαλδία, ώστε να κρατηθεί το αυτοκρατορικό στοιχείο, ενώ ο Βασίλειος ο Β’
θα ξεκαθαρίσει τον κυρίως ελλαδικό και βαλκανικό χώρο από τις επιθέσεις των
Βουλγάρων.
Στην περίοδο αυτή μια γυναίκα πρωταγωνιστεί. Η Θεοφανώ
δείχνει ότι η βυζαντινή κοινωνία δεν είχε να κάνει με την δυτικοευρωπαϊκή,
αναφορικά με τη θέση της γυναίκας, καθώς δεχόταν να κυβερνηθεί από μία
αυτοκράτειρα που ήξερε να παίζει στα παιχνίδια εξουσίας, όπως αυτά
αποτυπώνονται με εξαιρετικό τρόπο από τους δημιουργούς μέσω των προσώπων του
Ιωσήφ Βρίγγα και του Βασιλείου Λεκαπηνού, δύο ευνούχων που ανταγωνίζονται ο
ένας τον άλλον για να ελέγχουν την πολιτική της αυτοκρατορίας. Η Θεοφανώ
παρουσιάζεται όχι με το σκληρό και απάνθρωπο πρόσωπο μιας αδίστακτης γυναίκας,
αλλά με την αποφασιστικότητα να μην νικηθεί από τα «αντρικά παιχνίδια εξουσίας»,
αλλά να τα συνδιαμορφώσει, δείχνοντας ότι τα πρόσωπα ηγούνται και όχι τα
στερεότυπα. Οι δημιουργοί του κόμικ δεν αποκρύπτουν, ωστόσο, την αλήθεια, για
να εξυπηρετήσουν φεμινιστικές ιδεολογίες. Αποτυπώνουν τα όρια της θέσης μιας
γυναίκας που είναι όμορφη, φιλόδοξη, ευφυής, μα και την ίδια στιγμή μάνα που
θέλει το καλύτερο για τα παιδιά μας. Τη θέση μιας γυναίκας που δεν γνωρίζει την
αληθινή αγάπη στη ζωή της και ο μόνος έρωτας που βιώνει είναι ηθικά
απαγορευμένος. Μια γυναίκα που γνωρίζει ότι την χρησιμοποιούν στο παιχνίδι του
στέμματος, αλλά δεν λειτουργεί η ίδια ως πιόνι.
Εξαιρετικά τα σχέδια, το πορφυρό χρώμα της αυτοκρατορίας
που χρησιμοποιούν οι δημιουργοί, όπως επίσης και το εν γένει σκοτεινό φόντο, αυτό
που αποτυπώνει έναν αγώνα εξουσίας στον οποίο δεν χωρούνε φραγμοί. Η «Θεοφανώ»
είναι ένας τρόπος για να γνωρίσουν οι νεώτεροι την ιστορία μιας περιόδου, την
οποία εν γένει οι πολλοί θεωρούν σκοτεινή και απορριπτέα για τον Ελληνισμό, ενώ
στην πραγματικότητα είναι η ιστορία της ανθρώπινης φύσης και ύπαρξης σε έναν
αγώνα εξουσίας και δύναμης, όπως όμως δεν λείπει η αγάπη και η έγνοια μιας μάνας
που δεν ξεχνά την ιδιότητά της.
Αξίζουν συγχαρητήρια στους δημιουργούς που έχουν συνεχίσει την προσπάθειά τους με την αποτύπωση της ιστορίας του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου, αλλά και όψεων της επανάστασης του 1821. Σίγουρα είναι ένας ελκυστικός τρόπος για να προσεγγίσουμε αυτό το υπέροχο, αλλά και δύσκολο μάθημα για τους νεώτερους και όχι μόνο!
π. Θεμιστοκλής
Μουρτζανός
4 Οκτωβρίου
2024
