ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 109- ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΙΔΑΚΗΣ, “ΤΑ ΑΠΟΝΕΡΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ”, βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ
Ένας εξαιρετικός σύγχρονος Έλληνας λογοτέχνης, ο εκ Χίου καταγόμενος Γιάννης Μακριδάκης, στο νέο του μυθιστόρημα “Τα απόνερα της Σοφίας” (εκδόσεις βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ), ασχολείται με το ζήτημα της ταυτότητας του ανθρώπου με αφορμή έναν νέο συγγραφέα, που τον έριξε στην συγγραφή ένας ύπουλος συνδυασμός πατρικής χειραγώγησης και ερωτικής απογοήτευσης. Μέσα από μία εξαιρετική λογοτεχνική πένα, ο Μακριδάκης (μας είχε εντυπωσιάσει το κλασικό πλέον “Η δεξιά τσέπη του ράσου”) περιγράφει το πώς ένας άνθρωπος αγωνίζεται να χτίσει την δική του ταυτότητα προσπαθώντας να νικήσει τις επιδράσει του περιβάλλοντός του, ιδίως τις σκιές των γονέων του που αποτυπώνονται στα βήματα της δικής του πορείας.
Ο Ζαχαρίας Μελιτάκης, ο κεντρικός ήρωας, καταγόμενος από την Χίο (πατρίδα του συγγραφέα), καθοδηγείται από τον πατέρα του, καπετάνιο στην θάλασσα, να γίνει συγγραφέας. Έχει ταλέντο. Δεν είναι όμως αυτή η επιθυμία της ζωής του. Ο ίδιος βρίσκει καταφύγιο στο κτήμα της μητέρας του στην περιοχή Θέρμες Χίου, όπου μαθαίνει να ζει ως αγρότης, να αγαπά το φυσικό περιβάλλον, να νιώθει την ελευθερία της ζωής μέσα στην φύση. Διαπιστώνει όμως ότι έχει να νικήσει μερικούς πειρασμούς: ο πρώτος είναι της φιλοδοξίας να γίνει σπουδαίος και διάσημος. Ο δεύτερος του χρήματος. Ο τρίτος της νίκης κατά της ευκολίας. Προσωποποίηση των πειρασμών το πρόσωπο του πατέρα. Πίσω από τον οίστρο για την συγγραφή κρύβεται η πατρική φιγούρα. Ο πατέρας του έχει εξαιρετική πένα. Όμως η ηλικία του δεν επιτρέπει να ενταχθεί στο συγγραφικό σύστημα και έτσι ζητά από τον γιο του (με το αζημίωτο) να γίνει ο ghost writer του, να εκδώσει δηλαδή το βιβλίο του πατέρα με το δικό του όνομα (παρθενογένεση στην τέχνη δεν υπάρχει, αλλά δεν μπορούμε να αποδεχτούμε και τους fake συγγραφείς). Ο γιος, νικημένος από τους τρεις πειρασμούς, θα υποταχτεί στην επιθυμία του πατέρα και θα εισπράξει τον θρίαμβο της αναγνώρισης. Ο πατέρας του θα ζει μέσω αυτού. Ο Ζαχαρίας όμως θα πληρώσει και το τίμημα. Η μητέρα του και η αδερφή του θα τον αρνηθούν. Η δόξα της δημοσιότητας δεν θα του φέρει ευτυχία. Και θα διαπιστώσει την ψυχική του καταστροφή, διότι παραιτήθηκε από την ελευθερία του, παραιτήθηκε από το να καλλιεργήσει τα δικά του οράματα και συμβιβάστηκε με την δόξα, τα λεφτά και την καλή ζωή που η υποταγή στην πατρική φιγούρα εξασφάλισε.
Ο ήρωας όμως θα ανανήψει. Ο θάνατος της μητέρας του στην πραγματικότητα θα τον αφυπνίσει, διότι θα τον φέρει μπροστά στην αλήθεια που τα αγαθά του παρόντος κόσμου του είχαν εξοβελίσει. Θα διαπιστώσει πως ο αυτοπροσδιορισμός είναι το κλειδί. Το να ελευθερωθεί από τον τρόπο που οι άλλοι θέλουν να ζει είναι ο δρόμος της δικής του ταυτότητας. Και επειδή διαπιστώνει ότι οι δυνάμεις του δεν επαρκούν, θα “σκοτώσει” την πατρική φιγούρα μέσα του και έξω του, ώστε να παλέψει για την δική του ζωή και πορεία. Πέρα από τις φροϋδικές αναφορές, το μυθιστόρημα αυτό είναι μια εξαιρετική πρόταση για γονείς, οι οποίοι μεγαλώνουν τα παιδιά τους για να τα ελέγχουν και να τους υποβάλουν να ζήσουν δι’ αυτών όσα εκείνοι δεν έζησαν. Γονείς παρεμβατικοί, γονείς χειριστικοί, γονείς που υπόσχονται στα παιδιά τους μια καλή ζωή εφόσον δεν φύγουν από κοντά τους. Αυτοί οι γονείς, που δεν είναι λίγοι και στους καιρούς μας, εμποδίζουν τα παιδιά τους, αγόρια και κορίτσια, να αναλάβουν τις ευθύνες για την ζωή τους, να νικήσουν και να νικηθούν, να ακολουθήσουν τον δρόμο που τους ταιριάζει, να είναι στο πλάι τους, όποιες αποφάσεις και αν πάρουν. Αυτοί οι γονείς, στην πραγματικότητα, λειτουργούν ως αφεντικά των ψυχών των παιδιών τους και δεν είναι ανάγκη να συγκατοικούν μαζί τους. Η εμμονή των παιδιών ότι πρέπει με κάθε τρόπο να αποδείξουν την δική τους αξία έναντί τους, όπως επίσης και η πεποίθηση ότι δεν μπορούν να τα καταφέρουν χωρίς αυτούς, είναι στοιχεία που μαρτυρούν την ανάγκη για απογαλακτισμό τόσο των γονέων όσο και των παιδιών από σχέσεις φαινομενικά αγαπητικές, στην ουσία όμως τοξικές.
Ο Μακριδάκης είναι μάστορας της ελληνικής γλώσσας και της πλοκής. Ωραίες περιγραφές και λεπτομέρειες που συγκινούν, όπως αυτές της αναφοράς στα δέντρα στους δρόμους από τον Ευαγγελισμό ως τις παρυφές του Λυκαβηττού, η εκπληκτική σκηνή με την κομμένη χαρουπιά και ο χαρακτηρισμός “τα απόνερα της Σοφίας”, για το νερό της βάπτισης στο οποίο βαφτίστηκαν τα δύο πρόσωπα ενός ανεκπλήρωτου έρωτα που διατρέχει το μυθιστόρημα. Ο έρωτας γιατρεύεται με έρωτα. Η συγγένεια θέλει υπέρβαση ταυτότητας για να μη γίνει παγίδα.
Διαβάζοντας τον Μακριδάκη διαπιστώνουμε για μία ακόμη φορά ότι έχουμε πολύ καλούς συγγραφείς και στις μέρες μας!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
31 Δεκεμβρίου 2022
