« Αγάπη και ταπείνωση! Ιερό ζευγάρι! Η μία υψώνει και η άλλη συγκρατεί όσους υψώθηκαν και δεν τους αφήνει ποτέ να πέσουν» (άγιος Ιωάννης της Κλίμακος)
Η πιο ξεχασμένη αρετή στις ανθρώπινες σχέσεις είναι η
ταπείνωση. Ζητούμε από τον άλλο να διορθωθεί, να αλλάξει, χωρίς να εξετάζουμε αν
μπορεί. Γνωρίζουμε ότι πρέπει να αλλάξουμε, αλλά αποφασίζουμε ότι δεν μπορούμε.
Διότι η όποια αλλαγή ξεκινά από την αμοιβαία διάθεση περιορισμού των
δικαιωμάτων του εγωισμού μας. Αυτό όμως προϋποθέτει αυτογνωσία. Αυτοκριτική.
Σκάψιμο εντός μας. Συναίσθηση ότι έχουμε ελλείψεις. Αντίθετα, είναι εύκολο να
βλέπουμε τις ελλείψεις του άλλου, ιδίως όταν εκείνος δεν τις κρύβει. Όταν τις
διατρανώνει ως χαρακτηριστικό που δεν θέλει να αλλάξει. Όταν απαιτεί από μας να
τις δεχτούμε, κάποτε υπερτονίζοντας ότι αυτό σημαίνει αγάπη, αυτό σημαίνει
χριστιανισμός, να ανεχόμαστε την κακοτροπιά, να συμβιβαζόμαστε μ’ αυτήν και να μην ζητάμε καμία αλλαγή. Και
βλέποντας τον άλλο, αφήνουμε κατά μέρος τον εαυτό μας.
Πηγή της ταπείνωσης είναι το αίσθημα της σμικρότητας,
της αίσθησης πως ανήκουμε στον Θεό και από Αυτόν λαμβάνουμε ζωή. Γιατί να
καυχόμαστε για ό,τι δεν μας ανήκει; Ακόμη και ο όποιος κόπος μας, που,
προφανώς, είναι απαραίτητος για πρόοδο
σε κάθε τομέα της ζωής, αν ο Θεός δεν ευλογήσει, δεν θα καρποφορήσει. Ο
υπερόπτης νομίζει πως όλοι του χρωστάνε. Πως είναι τόσο ισχυρός, ώστε οι άλλοι
οφείλουν να παραμερίσουν τα δικά τους θέλω, τον δικό τους χαρακτήρα, την
προσωπικότητά τους χάριν αυτού, διότι είναι ο ξεχωριστός. Και τότε βάζει και
τον εαυτό του και τους άλλους σε περιπέτειες. Διότι ο κόσμος μας αποτελείται
από εγωκεντρικούς ανθρώπους, που ρέπουμε στην υπεροψία και απαιτούμε, φωναχτά ή
σιωπηλά, να γίνεται η επιθυμία μας, χωρίς να νιώθουμε τα μέτρα μας.
Η ταπείνωση καλλιεργείται στην ασκητικότητα της
Εκκλησίας. Καλλιεργείται στην εμπιστοσύνη στον Θεό και στο θέλημά Του.
Ταπείνωση δεν σημαίνει ραθυμία, παθητικότητα, παραίτηση. Σημαίνει διακρίβωση
των ορίων μας, σημαίνει πάλη ως εκεί που νιώθουμε ότι μας παίρνει και άφεση των
υπολοίπων στον Θεό με την προσευχή. Ταπείνωση σημαίνει προσευχή ιδίως για
εκείνον που μας θλίβει. Σημαίνει χαρά για τις όποιες θλίψεις, διότι μας
δείχνουν ο Θεός δεν μας ξεχνά και μας ζητά να παλέψουμε να νικήσουμε τον εαυτό
μας με την βοήθειά Του. Δεν μας αφήνει να υπερηφανευθούμε στην αυτάρκειά μας. Μας
διατηρεί σε εγρήγορση.
Στις σχέσεις μας η ωριμότητα έρχεται εν τη
ταπεινώσει. Όταν έχουμε αποφασίσει ότι θέλουμε να αγαπάμε, ανεξάρτητα της ποιότητας
του άλλου. Χρειάζεται όμως και κατανόηση εκ μέρους του άλλου ότι δεν αρκεί η
δική μας ταπείνωση, αν εκείνος δεν αποφασίσει να διδαχτεί, να κινητοποιηθεί, να
πει «Ναι» στην αγάπη. Αλλιώς επέρχεται η κόπωση. Η ταπείνωση ξεκουράζει. Όμως
δεν αρκεί να σώσει μια σχέση στην οποία τα πάντα είναι «εγώ».
Η εποχή μας, στην όποια εκπαίδευση του ανθρώπου, δεν
συμπεριλαμβάνει το ασκητικό εργαστήρι. Ο πολιτισμός μας γεννιέται μέσα από την
ψευδαίσθηση ότι είμαστε άτρωτοι. Ότι τα έχουμε όλα. Ότι ο άλλος οφείλει αυτό να
το δει. Ότι πρέπει να είμαστε ο εαυτός μας, ακόμη κι αν αυτός περισσότερο
ταλαιπωρεί, παρά ομορφαίνει την ζωή των άλλων. Η πίστη μας δείχνει ότι ο
ταπεινός λαμβάνει χάρη. Και μέσα από την αγάπη δείχνει άλλον δρόμο. Κι ο Θεός
ευλογεί.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Δημοσιεύθηκε στην «
Ορθόδοξη Αλήθεια»
στο φύλλο της Τετάρτης 14
Απριλίου 2021
