Στις ανθρώπινες σχέσεις καλλιεργείται ένας ανταγωνισμός, ιδίως όταν υπάρχει κάποιο έπαθλο, όπως μία θέση στο Πανεπιστήμιο σε περιζήτητη σχολή, μία σχέση με ένα πρόσωπο που ξεχωρίζει, η οικογενειακή κληρονομιά, η εξουσία σε κοινωνικό επίπεδο. Υπάρχουν κανόνες που ορίζουν τον τρόπο κατάκτησης προσώπου ή αγαθού. Όταν όμως το έπαθλο είναι σημαντικό, διότι εξασφαλίζει δόξα, ευχαρίστηση, χρήμα, τότε οι κανόνες μπαίνουν και στην άκρη. Ο ανταγωνισμός συχνά γίνεται μίσος. Και η «με κάθε τρόπο» επιτυχία ακολουθεί το αξίωμα «ο πρώτος είναι το παν, ο δεύτερος είναι τίποτα».
Στον αθλητισμό υπάρχει ο όρος «fair play». Είναι ο σεβασμός στους κανόνες του παιχνιδιού, που πηγάζει από τον σεβασμό στον άλλο που παίζει μαζί μας. Πάνω από τις σκοπιμότητες της νίκης, υπάρχει το πρόσωπο του ανθρώπου. Η υγεία. Η ζωή του. Γι’ αυτό και όταν στο ποδόσφαιρο τραυματιστεί αντίπαλος, η ομάδα που έχει στην κατοχή της την μπάλα, την βγάζει έξω για να διακοπεί ο αγώνας, ώστε να μην κινδυνεύσει ο τραυματίας. Οι θεατές επιβραβεύουν την κίνηση με χειροκρότημα, μολονότι κάποτε το να βγάλεις την μπάλα έξω συνεπάγεται ότι χάνεις την ευκαιρία να πλεονεκτήσεις και να κερδίσεις. Και για τους πολλούς η νίκη μόνο μετρά.
Σήμερα, ολοένα και λιγότερο, συναντάμε το fair play. Τα αδέρφια ανταγωνίζονται το ένα το άλλο για το ποιο θα πάρει το καλύτερο τμήμα της γονεϊκής περιουσίας. Δεν μιλιούνται. Καλλιεργούν μίσος. Φέρνουν σε δύσκολη θέση τους γονείς, αν μάλιστα οι τελευταίοι δεν είναι ισχυροί χαρακτήρες, ώστε να κάνουν δίκαιη διανομή. Οι συμμαθητές, μπροστά στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, δεν σκέφτονται μόνο τον δικό τους κόπο, αλλά βρίσκουν την ευκαιρία να καλλιεργήσουν αισθήματα ανωτερότητας έναντι των άλλων που έχουν τους ίδιους στόχους. Χαίρονται με την αποτυχία τους. Αν αποτύχουν οι ίδιοι στενοχωριούνται διπλά, όχι μόνο για τον εαυτό τους, αλλά και γιατί κάποιοι πέτυχαν. Αν αποτύχουν όλοι, παρηγορούν τους εαυτούς τους με την σκέψη ότι τουλάχιστον δεν υπάρχει εμφανώς καλύτερος. Στις σχέσεις και τον έρωτα δεν λειτουργεί ο σεβασμός προς τον φίλο/την φίλη ή ακόμη και τον/την σύζυγο, όταν καρφωθεί στον νου η επιθυμία για κάποιο πρόσωπο. Δεν εξετάζεται το αν είναι ελεύθερος/η αυτός/ή που επιθυμούμε, αλλά προκρίνεται το δικαίωμά μας να κάνουμε σχέση, να περάσουμε καλά. Το «εγώ» είναι πάνω απ’ όλα. Έτσι ο κρυφός ή φανερός ανταγωνισμός γεννά μίση. Το ίδιο και στον επαγγελματικό χώρο ή σε κάποια ομάδα/κίνηση/κοινότητα. Το λάθος του άλλου είναι η ευκαιρία για χολή και, ταυτόχρονα, η έναρξη του αγώνα για κατάληψη του «θρόνου» του.
Η εκκλησιαστική ζωή μας μαθαίνει να συν-αγωνιστικοί. Να θέλουμε να είμαστε μαζί με τους άλλους. Να προτιμούμε να αδικηθούμε παρά να αδικήσουμε. Να εμπιστευόμαστε την πρόνοια του Θεού, ακόμη κι όταν φαίνεται ότι χάνουμε. Να τηρούμε τους κανόνες του παιχνιδιού, ακόμη κι αν φαίνεται ότι χάνουμε ευκαιρίες, διότι πιο πάνω από την νίκη είναι η συνύπαρξη και η ανθρωπιά. Να αγαπούμε κι αυτούς που μας εχθρεύονται και να παλεύουμε κοιτώντας να καλλιεργήσουμε τα δικά μας χαρίσματα. Η Ιστορία μας διδάσκει ότι αυτός ο τρόπος πρόσκαιρα φαίνεται να ηττάται, αλλά δικαιώνεται τόσο από τον Θεό όσο και από την αλήθεια της ζωής. Ας τον ακολουθήσουμε, συγκρατώντας το «εγώ» μας, και ας τον μάθουμε στα παιδιά μας!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Δημοσιεύθηκε στην « Ορθόδοξη Αλήθεια»
στο φύλλο της Τετάρτης 29 Μαΐου 2019
