Συχνά οι μεγαλύτεροι παραπονιούνται για το θράσος και την αγένεια των νεώτερων. Παλαιότερα δεν νοούνταν στο τρόλεϊ, στο λεωφορείο, στον ηλεκτρικό να μην σηκωθεί ο νέος και να παραχωρήσει την θέση του στον ηλικιωμένο ή σε μία έγκυο, ανεξάρτητα της κούρασης ή της απόστασης της διαδρομής. Σήμερα υπάρχει το ασυγκίνητο. Παλαιότερα δεν νοούνταν ο μικρότερος να ειρωνεύεται τον μεγαλύτερο, να μην του μιλά στον πληθυντικό, να μην έχει την λέξη «συγγνώμη» στο στόμα του, όταν επρόκειτο να μετακινηθεί και υπήρχε συνωστισμός. Εξαιρέσεις προφανώς και υπήρχαν. Όμως δεν υπήρχε ανοχή στο θράσος και την αγένεια, ούτε δικαιολόγηση της κακής συμπεριφοράς, όπως σήμερα.
Η πραγματικότητά μας, επηρεασμένη έντονα από την ανωνυμία του Διαδικτύου, θεωρεί έκφραση δυναμισμού την απουσία σεβασμού. Δεν υπάρχουν αυθεντίες. Δεν δικαιούται τον σεβασμό ο μεγαλύτερος, αλλά πρέπει να τον κερδίσει, να τον εμπνεύσει. Παραθεωρεί έτσι ότι είναι άλλο ο σεβασμός από φόβο και άλλο ο σεβασμός από ευγένεια, από στοιχειώδη ευπρέπεια και αγάπη για τον συνάνθρωπο. Ο αγενής άνθρωπος δεν υπολογίζει κανέναν παρ’ εκτός τον εαυτό του. Ζητά να γίνεται το δικό του. Καταπατά τις υποσχέσεις του. Αδιαφορεί να ενημερώσει αν κάτι έχει αλλάξει σε σχέση με αυτά που οι άλλοι περιμένουν. Έχει διαγράψει την ντροπή από την ψυχή του. Δίκιο είναι αυτό που πιστεύει ή θέλει αυτός και δεν σέβεται τελικά ούτε νόμους ούτε κανόνες.
Σημείο κατατεθέν είναι οι δυνατές φωνές όταν μιλούμε στο κινητό, ιδίως σε κλειστούς χώρους, τα δυνατά γέλια, ο «διανθισμένος» με βρισιές λόγος, η προκλητική αδιαφορία στις παρακλήσεις των άλλων, το να διακόπτουμε συζητήσεις άλλων για να πούμε τα δικά μας, το να μη είμαστε καλοί ακροατές, το να ζητάμε την κεφαλή επί πίνακι όσων μας ενοχλούν, το να συμπεριφερόμαστε χωρίς μέτρο. Θράσος και αγένεια είναι η προκλητική ενδυμασία, με σκοπό να προσελκυσθεί το βλέμμα των άλλων και να περάσει το αίσθημα ότι εμείς είμαστε το κέντρο του κόσμου. Κι αυτές οι καταστάσεις πηγάζουν από την ανατροφή. Από ένα αίσθημα εγωτικής αυτάρκειας, το οποίο καλλιεργείται σε μία γενιά η οποία «σπάει πλάκα» στο σχολείο, «θάβει» στο Διαδίκτυο, διασκεδάζει στην τηλεόραση με σειρές που στο όνομα του γέλιου ισοπεδώνουν πρόσωπα και ρόλους, όχι για να σατιρίσουν κακές συμπεριφορές, αλλά για να αποθεσμοποιήσουν την κοινωνική ιεραρχία.
Το ότι οι καιροί μας δικαιολογούν τα πάντα δεν συνεπάγεται την άρση της προσωπικής ευθύνης για ένα ήθος αυθεντικά κοινωνικό, το οποίο θα δείχνει και με τον λόγο και με την έκφραση και με την συμπεριφορά τα όρια μας, μια ταπεινότητα που χωρίς να μας αποστερεί από τον δυναμισμό, θα μας βοηθά να διαλεχθούμε με τους άλλους, ιδίως τους μεγαλυτέρους μας, χωρίς να τους ισοπεδώνουμε. Ο καθένας μας έχει την θέση του στους καιρούς, στην παρέα, στην σπουδή, στην εργασία. Η ευγένεια, η σεμνότητα, το μέτρο μάς καθιστούν αγαπητούς. Την ίδια στιγμή είναι χρέος, ιδίως των μεγαλυτέρων, να μην αμνηστεύουμε συμπεριφορές θράσους και αγένειας, να μην ανεχόμαστε εκφράσεις μίας κατασκευασμένης εγωτικής παντοδυναμίας, η οποία θολώνει τι είναι αληθινό και διαρκές. Είναι χρέος μας να ζητούμε ένα συμμάζεμα, το οποίο δεν είναι συντηρητικότητα αλλά βάση αληθινής προόδου, η οποία δεν μπορεί να έρθει χωρίς τον κατά πάντα και εις πάντας σεβασμό.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Δημοσιεύθηκε στην “Ορθόδοξη Αλήθεια”
Στο φύλλο της Τετάρτης 29 Αυγούστου 2018
