Μία από τις συνηθισμένες δυσκολίες στην καθημερινότητα της οικογένειας είναι η απουσία ουσιαστικού διαλόγου, τόσο μεταξύ του ζευγαριού, όσο και μεταξύ των γονέων και των παιδιών. Οι περισσότερες συζητήσεις έχουν να κάνουν με τη διαχείριση της ζωής, τις υλικές ανάγκες, τα προγράμματα των μελών της οικογένειας. Όμως χωρίς ποιοτικό διάλογο, δηλαδή χωρίς τη δυνατότητα γνήσιας επικοινωνίας με προσπάθεια κατανόησης των σκέψεων, των φόβων, των αρνητικών συναισθημάτων που τόσο οι σύζυγοι όσο και τα παιδιά αναπτύσσουν, η ζωή της οικογένειας δεν μπορεί να στηριχτεί στη βάση της αγάπης. Διότι αγάπη σημαίνει έγνοια για τον άλλον. Μοίρασμα. Άρση του σταυρού του. Απόπειρα διάλυσης όποιων παρεξηγήσεων ή κακών λογισμών. Και την ίδια στιγμή νέα ξεκινήματα στο να γίνουν οι σχέσεις δημιουργικές και να αποκτήσουν διάρκεια χαράς και ελπίδας.
Διάλογος σημαίνει ακρόαση του άλλου. Μόνο που για να γίνει αυτό χρειάζεται να μάθουμε να κρατάμε σιωπή. Να μην είμαστε έτοιμοι να θυμώσουμε. Κι αυτό προϋποθέτει αίσθηση ότι δεν είναι δυνατόν να έχουμε απόλυτο δίκιο στις σκέψεις μας. Αν ισχύει αυτό, τότε μπορούμε να μάθουμε τον άλλο και από τον άλλο. Διάλογος σημαίνει ακόμη εντοπισμός των στοιχείων που μας ενώνουν με τον άλλο. Συνήθως μένουμε σε ό,τι μας χωρίζει. Στα παράπονά μας. Όμως υπάρχουν και πολλά που μας ενώνουν. Κυρίως η αγάπη. Διάλογος σημαίνει απόφαση να αφήσουμε να διαφανεί η αλήθεια, ακόμη κι αν δεν είναι ταυτόσημη με την δική μας αλήθεια. Προϋπόθεση η πειθώ και τα επιχειρήματα, όχι όμως η εμμονή αποκλειστικά στον δικό μας τρόπο σκέψης. Παράλληλα, διάλογος δε σημαίνει απόπειρα να εξουσιάσω τον άλλο, αλλά να συνυπάρξω μαζί του.
Ο διάλογος προϋποθέτει μια ξεχασμένη αρετή. Την ταπείνωση. Είμαι ταπεινός όταν έχω επίγνωση των ορίων μου ή όταν είμαι διαθέσιμος να βρω μέχρι πού φτάνουν, ακούγοντας τον άλλο, ο οποίος μου τα θέτει. Έτσι κι αλλιώς τα πάντα στην οικογένεια είναι από κοινού. Η ταπείνωση βοηθά στη λήψη αποφάσεων με γνώμονα το από κοινού καλό. Βοηθά στην υποχώρηση εκεί όπου χρειάζεται. Στην εκκοπή του ιδίου θελήματος, όταν αυτό λειτουργεί στην οπτική του κατεξουσιασμού του άλλου και της ισοπέδωσης της προσωπικότητάς του, κάτι που έρχεται όταν θέλουμε να γίνεται το δικό μας. Η ταπείνωση μπορεί να γεννήσει τη σύνθεση μέσα από την καταγραφή των αντιθέσεων.
Αν υπάρχει αμοιβαιότητα, τότε και τα παιδιά μπορούν να διδαχθούν. Αλλά και η εκκλησιαστική ζωή βοηθά προς την κατεύθυνση αυτή. Ο τρόπος της πίστης διδάσκει όλους ο λόγος να είναι προς την κατεύθυνση του «ευ». Να μην αποσκοπεί στο να προσβάλει και να εξουθενώσει, αλλά να βρει τις γέφυρες που θα αφήσουν να καλλιεργηθούν υγιή συναισθήματα. Από τον Χριστό διδασκόμαστε να είμαστε αληθινοί και να μην λησμονούμε τον στόχο της Βασιλείας, αυτόν που Εκείνος μας δείχνει μέσω των παραβολών του, καρποί διαλόγου Του με τους ανθρώπους. Η Βασιλεία περνά μέσα από την αγάπη, τη μετάνοια και τη συγχώρεση και συναντά τις ταπεινές καρδιές. Ακόμη κι αν ο ένας από τους δύο διαλεγόμενους δεν είναι ταπεινός, η εγκαρτέρηση του άλλου, συνοδευόμενη όμως από ειλικρίνεια και αυθεντικότητα, θα βοηθήσει στη χάραξη πορείας εξόδου από το εγώ. Για να πάψουν οι ανθρώπινες σχέσεις να δηλητηριάζονται εξαιτίας της απουσίας της εξόδου.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια»
στο φύλλο της Τετάρτης 30 Νοεμβρίου 2016
