«Εγώ ειμί το φως του κόσμου» (Ιωάν. 8, 12), διδάσκει ο Χριστός. Το ερώτημα είναι πώς κατανοούμε τι είναι αυτό το Φως και πώς το ζούμε; Η Εκκλησία δίνει την απάντησή της μέσα από την παρουσία του Αγίου Πνεύματος. Η κάθοδός του τρίτου Προσώπου της Αγίας Τριάδος την ημέρα της Πεντηκοστής εν είδει πυρίνων γλωσσών, αλλά και ως ήχος δυνατού ανέμου, σ’ αυτό ακριβώς αποσκοπούσε, αλλά και πάντα θα αποσκοπεί μέσα στη ζωή της Εκκλησίας: να κατανοήσουμε και να βιώσουμε την παρουσία του Χριστού ως του Φωτός του κόσμου. Γιατί το Άγιο Πνεύμα αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε και κατανοούμε τον κόσμο. Ενώ ξεκινούμε από τις αισθήσεις μας (δώρο του Θεού) να προσεγγίζουμε τη ζωή, τους ανθρώπους, την κτίση, το Άγιο Πνεύμα επενεργεί εντός μας και μας κάνει να βλέπουμε και να προσεγγίζουμε τον κόσμο πνευματικά, δηλαδή μέσα από την καρδιά μας. Και τότε ρέουν από μέσα μας ποτάμια ύδατος, το οποίο δίνει ζωή (Ιωάν. 7,38).
Φως, ύδωρ και πνεύμα. Μέσα από αυτόν τον συνδυασμό ο άνθρωπος αποκτά τον αληθινό προορισμό του. Γίνεται δηλαδή καθ’ ομοίωσιν Θεού. Φως σημαίνει ο Χριστός να είναι το υπόδειγμα της ζωής του. Η αγάπη και η ελευθερία του Θεανθρωπίνου Προσώπου να γίνεται η στάση ζωής και το βίωμα και του ανθρωπίνου που οδηγείται στο Θεό. Ύδωρ σημαίνει ο φωτισμένος άνθρωπος να έχει ξεδιψάσει όλες τις αγωνίες του, όλα τα ερωτήματά του και να μεταδίδει πίστη στο Θεό και στους άλλους. Ιδίως στους σταυρούς και τις δοκιμασίες. Πνεύμα σημαίνει την μεταμόρφωση και τον αγιασμό της ύπαρξης. Να γνωρίζει ο άνθρωπος ότι δεν είναι η όποια αμαρτία, η όποια ηδονή, ο όποιος προσανατολισμός στον παρόντα χρόνο το κλειδί για την ευτυχία στη ζωή, αλλά η εγκατοίκηση του Θεού στην ύπαρξη, η σκέψη του Θεού και η προσδοκία της διαρκούς κοινωνίας μαζί Του που νοηματοδοτούν το ανθρώπινο πρόσωπο και το κάνουν να βιώνει το «αξίζει να ζει κανείς όταν είναι κοντά στο Θεό».
Ο κόσμος σήμερα αρνείται αυτό το τρίπτυχο. Αντί για το Φως της παρουσίας του Χριστού έχει επιλέξει τη πεφωτισμένη σκέψη. Αυτή της γνώσης και της επιστήμης. Αυτή του εγωκεντρισμού ότι «εγώ τα ξέρω όλα». Αυτή του προγραμματισμού της ζωής σε προσωπικό επίπεδο με γνώμονα όχι την αγάπη, αλλά την φιλαυτία. Αντί για το ύδωρ έχει επιλέξει το καταλάγιασμα των υπαρξιακών προβληματισμών και την πλήρη ενασχόληση με τα βιοτικά. Έχοντας θεοποιήσει την οικονομία, κατά το δόγμα «ο άνθρωπος είναι ό,τι τρώει», δεν μπορεί να δώσει αληθινή χαρά ούτε στον εαυτό του ούτε στον πλησίον του, εγκλωβισμένος στα του οίκου του. Και μέσα από αυτό το πρίσμα κρίνει τον κόσμο. Όχι με γνώμονα τι χωρίζει τον άνθρωπο από το Θεό, αλλά γιατί δεν μπορεί να απολαύσει και, κυρίως, γιατί δεν μπορεί να εξουσιάσει τους άλλους με τέτοιο τρόπο ώστε να τους χρησιμοποιεί για την δική του αυτάρκεια. Αντί για το πνεύμα έχει επιλέξει το πρόσκαιρο, τον παρόντα χρόνο και τρόπο, με την βεβαιότητα ή τον φόβο ότι δεν υπάρχει αιωνιότητα και, επομένως, «πρέπει να ζήσει την μία ζωή που του έχει δοθεί».
Η άρνηση του τριπτύχου αυτού υποδηλώνει στην καλύτερη περίπτωση την παραμόρφωση των πνευματικών δωρεών που έχει λάβει ο άνθρωπος εκ της δημιουργίας του κατ’ εικόνα Θεού και στην ουσία την απουσία του Αγίου Πνεύματος από τον πολιτισμό της εποχής μας. Ο δυτικός πολιτισμός στον οποίο ανήκουμε και τον οποίο θαυμάζουμε και που δίνουμε τα πάντα, ακόμη και την ελευθερία μας, προκειμένου να παραμείνουμε εντός του, αποτελεί με τον θρίαμβο του οικονομοκεντρισμού και τον εγκλωβισμό των λαών στον Μαμμωνά την απόδειξη ενός προσανατολισμού που έχει εκδιώξει ουσιαστικά τον Τριαδικό Θεό από την ανθρώπινη καθημερινότητα. Εργασία, εκμετάλλευση, χρήμα, φιληδονία, εικόνα, πληροφορία, εξαγορά των αγαθών και των συνειδήσεων, ειλωτοποίηση των πολλών χάριν των λίγων και ισχυρών και ταυτόχρονα, αδιέξοδο εναλλακτικής λύσης αποτελούν τα σημεία εκείνα μιας εκκοσμίκευσης από την οποία είναι ουτοπικό να θέλει να ξεφύγει κανείς. Και η κρίση της εποχής μας στην ουσία μας κρατά δεμένους στα γρανάζια αυτού του πολιτισμού.
Δεν γνωρίζουμε να υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Ούτε καν εύκολες επιλογές. Αφού το να ιδιωτεύσει κανείς και να κλειστεί στον εαυτό του προϋποθέτει ή αναχωρητισμό εκ του κόσμου, δηλαδή ζωή μοναχού, κάτι όμως που είναι «οις δέδοται» και «ουχί πάντες χωρούσι» ή αυτάρκεια υλικών αγαθών, μέσα από την επιστροφή στη γη και την άρνηση υποταγής στις δομές του κόσμου τούτου. Η μόνη λύση που μπορεί να έχει κόστος προσωπικό, αλλά αποτελεί την αφετηρία για συνδρομή στην αλλαγή έστω και κάποιων λίγων είναι η υιοθέτηση από τον καθένα μας, ιδίως αυτόν που θέλει να είναι χριστιανός (τα ποσοστά μειώνονται), του τριπτύχου «φως, ύδωρ, πνεύμα». Αν γίνουμε φως κοινωνώντας με το Φως που είναι ο Χριστός, αν ο καθένας μας αφήσει να ρεύσει από την καρδιά του ύδωρ που δίνει ζωή δια της λήψεως του Αγίου Πνεύματος και δώσει το νόημα και τη χαρά που ο ίδιος βιώνει στον αδελφό του, αν επιλέξουμε έναν τρόπο ζωής που να μην περιθωριοποιεί το πνεύμα, αλλά επιλέγει να το έχει ως κέντρο της ύπαρξής του δια της ασκήσεως, της εγκρατείας, της αγάπης, τότε η χάρις του Αγίου Πνεύματος θα συμπληρώσει τα ελλειπή και θα θεραπεύσει τα ασθενή μας. Αν αλλάξουμε εντός μας, ακόμη κι αν δεν μπορούμε να αλλάξουμε τις δομές του κόσμου, θα έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε. Από τις αισθήσεις θα πορευτούμε προς την καρδιά. Και η ελπίδα μας και το νόημά μας θα γίνουν αφορμή και άλλοι να φωτιστούν. Η ελευθερία άλλωστε ξεκινά πρώτα από το εντός της ύπαρξης. Η παραμονή στην υποδούλωση, όπως την εννοεί και την βιώνει ο εκκοσμικευμένος πολιτισμός μας, θα έχει σπάσει τότε. Και αυτή θα είναι η πρώτη νίκη. Ίσως δεν χρειάζεται άλλη.
Κέρκυρα, 12 Ιουνίου 2011
