ΟΙ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΕΣ
Σχόλιο στην Μεγάλη Πέμπτη
Ο πόθος της εξουσίας αγγίζει όλους τους ανθρώπους. Οι ανθρώπινες σχέσεις, όσο ιδανικά κι αν λειτουργούν, προϋποθέτουν ή υποκρύπτουν μορφές εξουσίας. Η Ψυχολογία μιλά για την έμφυτη τάση του ανθρώπου για διάκριση και δύναμη, που εκδηλώνεται μέσα από τις σχέσεις ιεραρχίας. Χωρίς εξουσία δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία, καθώς η αναρχία αποτελεί μία ουτοπική κατάσταση, μια και ο άνθρωπος δεν μπορεί να λειτουργήσει με αποκλειστικό του γνώμονα την αγάπη.
Η Εκκλησία την Μεγάλη Πέμπτη προβάλλει μια διαφορετική εικόνα εξουσίας. Ο Χριστός, λίγο πριν παραδώσει στους μαθητές Του την παρακαταθήκη του Σώματος και του Αίματός Του στον Μυστικό Δείπνο, πλένει τα πόδια τους. Αρνείται, όπως χαρακτηριστικά λέει, την στάση των αρχόντων των λαών, που λειτουργούν ως εξουσιαστές. Μιλά για την αγάπη και την διακονία ως το πραγματικό νόημα της εξουσίας. Αυτός που θέλει να είναι πρώτος, οφείλει να είναι "πάντων δούλος". Η στάση αυτή είναι σκανδαλιστική από κάθε άποψη και ίσως γι' αυτό ακόμα και η ίδια η Εκκλησία δεν μπόρεσε ως προς την διοικητική της πλευρά να την αφομοιώσει πάντοτε.
Ο Κύριος δεν αρνείται την φιλοπρωτία ως ρίζα της εξουσίας. Συγκαταβαίνει στο έμφυτο του ανθρώπου να διακριθεί. Ξέρει ότι αποτελεί συνέπεια της μεταπτωτικής λειτουργίας της ζωής και του κόσμου. Ο άνθρωπος δεν αντλεί πια δύναμη από τη σχέση του με το Θεό, αλλά από την ικανότητά του να ελέγχει τους συνανθρώπους του και την κοινωνία. Αν αγαπούσε περισσότερο το Θεό, θα συναισθανόταν την μικρότητα ενώπιον Του και θα δεχόταν τη δύναμη της χάριτος και των εντολών του Θεού ως αφετηρία για την κάθε κοινωνική σχέση. Τώρα προτιμά να διαμορφώνει, με βάση την δύναμη της γοητείας ή της πυγμής ή την αποδεκτότητα των λόγων και των θέσεών του, την ηθική της κοινωνίας, τους στόχους της, τις σχέσεις της με άλλες κοινωνίες. Και ενώ η ρίζα της εξουσίας είναι η φιλοπρωτία, σταδιακά αυτή μεταβάλλεται σε κυριαρχία του εγωισμού και περιορισμό της ελευθερίας των άλλων, άμεσα, αλλά κυρίως, έμμεσα.
Ο Χριστός μεταμορφώνει την τάση του ανθρώπου για φιλοπρωτία σε ταπείνωση και εσχατοποίηση. Αρνείται τον κατεξουσιασμό. Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας είναι η διακονία της αγάπης. Όταν ο εξουσιαστής δεν αποσκοπεί στο να εδραιώσει την εξουσία του και να επιβάλλει τα δικά του μέτρα και σταθμά στον κόσμο, να αποφασίζει αυτός για λογαριασμό των άλλων, αλλά έχει ως κίνητρό του να θεραπεύσει τις ανάγκες των πολλών, τότε η εξουσία μεταμορφώνεται. Ο Κύριος απορρίπτει την ταύτισή της με την δόξα και την υπερηφάνεια και ζητά ταπείνωση και θυσία. Η εξουσία υπάρχει πλέον όχι για το "εγώ", αλλά για το "εμείς". Η ταπείνωση του Κυρίου να λάβει την ανθρώπινη σάρκα, να τηρήσει στο έπακρο τους κανόνες που διέπουν την ανθρώπινη ζωή, να δείξει στους μαθητές Του ότι δεν περιφρονεί κανέναν, όσο "πτωχός τω πνεύματι" κι αν είναι, αλλά και το ότι φτάνει την αγάπη μέχρι θανάτου, είναι ένα τέλειο υπόδειγμα για το πώς δεν ασκείται η εξουσία σήμερα. Ο καθένας μας, ως μικρός ή μεγάλος εξουσιαστής, μπορεί να αναλογιστεί την παροδικότητά της. "Οι δοκούντες άρχειν των εθνών" έσβησαν από το προσκήνιο με την πτώση από την εξουσία ή τον θάνατο. Συχνά, η μέθη της αρχής τους χάραξε την Ιστορία των ανθρώπων και των λαών με αίμα. Ένα άλλο αίμα όμως, Αυτού που ταπεινά διακόνησε τον άνθρωπο και πλήρωσε για την αγάπη Του, άλλαξε όχι μόνο την ίδια Ιστορία, αλλά και μιλά στη ζωή του καθενός μας. Αρκεί να ζητήσουμε την μεταβολή της φιλοπρωτίας για επικράτηση σε φιλοπρωτία προσφοράς και γνήσιας κοινωνίας με τον συνάνθρωπο κι Αυτόν. Τον προσωπικό Θεό και Σωτήρα μας.
Ο πόθος της εξουσίας αγγίζει όλους τους ανθρώπους. Οι ανθρώπινες σχέσεις, όσο ιδανικά κι αν λειτουργούν, προϋποθέτουν ή υποκρύπτουν μορφές εξουσίας. Η Ψυχολογία μιλά για την έμφυτη τάση του ανθρώπου για διάκριση και δύναμη, που εκδηλώνεται μέσα από τις σχέσεις ιεραρχίας. Χωρίς εξουσία δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία, καθώς η αναρχία αποτελεί μία ουτοπική κατάσταση, μια και ο άνθρωπος δεν μπορεί να λειτουργήσει με αποκλειστικό του γνώμονα την αγάπη.
Η Εκκλησία την Μεγάλη Πέμπτη προβάλλει μια διαφορετική εικόνα εξουσίας. Ο Χριστός, λίγο πριν παραδώσει στους μαθητές Του την παρακαταθήκη του Σώματος και του Αίματός Του στον Μυστικό Δείπνο, πλένει τα πόδια τους. Αρνείται, όπως χαρακτηριστικά λέει, την στάση των αρχόντων των λαών, που λειτουργούν ως εξουσιαστές. Μιλά για την αγάπη και την διακονία ως το πραγματικό νόημα της εξουσίας. Αυτός που θέλει να είναι πρώτος, οφείλει να είναι "πάντων δούλος". Η στάση αυτή είναι σκανδαλιστική από κάθε άποψη και ίσως γι' αυτό ακόμα και η ίδια η Εκκλησία δεν μπόρεσε ως προς την διοικητική της πλευρά να την αφομοιώσει πάντοτε.
Ο Κύριος δεν αρνείται την φιλοπρωτία ως ρίζα της εξουσίας. Συγκαταβαίνει στο έμφυτο του ανθρώπου να διακριθεί. Ξέρει ότι αποτελεί συνέπεια της μεταπτωτικής λειτουργίας της ζωής και του κόσμου. Ο άνθρωπος δεν αντλεί πια δύναμη από τη σχέση του με το Θεό, αλλά από την ικανότητά του να ελέγχει τους συνανθρώπους του και την κοινωνία. Αν αγαπούσε περισσότερο το Θεό, θα συναισθανόταν την μικρότητα ενώπιον Του και θα δεχόταν τη δύναμη της χάριτος και των εντολών του Θεού ως αφετηρία για την κάθε κοινωνική σχέση. Τώρα προτιμά να διαμορφώνει, με βάση την δύναμη της γοητείας ή της πυγμής ή την αποδεκτότητα των λόγων και των θέσεών του, την ηθική της κοινωνίας, τους στόχους της, τις σχέσεις της με άλλες κοινωνίες. Και ενώ η ρίζα της εξουσίας είναι η φιλοπρωτία, σταδιακά αυτή μεταβάλλεται σε κυριαρχία του εγωισμού και περιορισμό της ελευθερίας των άλλων, άμεσα, αλλά κυρίως, έμμεσα.
Ο Χριστός μεταμορφώνει την τάση του ανθρώπου για φιλοπρωτία σε ταπείνωση και εσχατοποίηση. Αρνείται τον κατεξουσιασμό. Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας είναι η διακονία της αγάπης. Όταν ο εξουσιαστής δεν αποσκοπεί στο να εδραιώσει την εξουσία του και να επιβάλλει τα δικά του μέτρα και σταθμά στον κόσμο, να αποφασίζει αυτός για λογαριασμό των άλλων, αλλά έχει ως κίνητρό του να θεραπεύσει τις ανάγκες των πολλών, τότε η εξουσία μεταμορφώνεται. Ο Κύριος απορρίπτει την ταύτισή της με την δόξα και την υπερηφάνεια και ζητά ταπείνωση και θυσία. Η εξουσία υπάρχει πλέον όχι για το "εγώ", αλλά για το "εμείς". Η ταπείνωση του Κυρίου να λάβει την ανθρώπινη σάρκα, να τηρήσει στο έπακρο τους κανόνες που διέπουν την ανθρώπινη ζωή, να δείξει στους μαθητές Του ότι δεν περιφρονεί κανέναν, όσο "πτωχός τω πνεύματι" κι αν είναι, αλλά και το ότι φτάνει την αγάπη μέχρι θανάτου, είναι ένα τέλειο υπόδειγμα για το πώς δεν ασκείται η εξουσία σήμερα. Ο καθένας μας, ως μικρός ή μεγάλος εξουσιαστής, μπορεί να αναλογιστεί την παροδικότητά της. "Οι δοκούντες άρχειν των εθνών" έσβησαν από το προσκήνιο με την πτώση από την εξουσία ή τον θάνατο. Συχνά, η μέθη της αρχής τους χάραξε την Ιστορία των ανθρώπων και των λαών με αίμα. Ένα άλλο αίμα όμως, Αυτού που ταπεινά διακόνησε τον άνθρωπο και πλήρωσε για την αγάπη Του, άλλαξε όχι μόνο την ίδια Ιστορία, αλλά και μιλά στη ζωή του καθενός μας. Αρκεί να ζητήσουμε την μεταβολή της φιλοπρωτίας για επικράτηση σε φιλοπρωτία προσφοράς και γνήσιας κοινωνίας με τον συνάνθρωπο κι Αυτόν. Τον προσωπικό Θεό και Σωτήρα μας.
