Το Άγιο Δωδεκαήμερο ολοκληρώνεται με την εορτή των Θεοφανίων, η οποία αποτελεί για τον λαό μας μία εξαιρετική ευκαιρία να κρατήσει ζώσα στην καρδιά και την ψυχή του την παράδοση της πίστης μας. Έθιμα όπως ο καθαγιασμός των υδάτων, όπου υπάρχει θάλασσα ή ποτάμι ή λίμνη ή, ακόμη και, συντριβάνι ή δεξαμενή, το να παίρνουμε αγιασμό στο σπίτι και να ραντίζουμε τα δωμάτια, όπως επίσης και τα κτήματα και τους χώρους εργασίας, ακόμη και τα ζωντανά που συνυπάρχουν με τον άνθρωπο, το ότι οι ιερείς περιέχονται τα σπίτια και φωτίζουν, τα παιδιά που λένε τα κάλαντα την παραμονή της εορτής, γεννούν ένα κλίμα που ομορφαίνει αληθινά τη ζωή μας.
Η γιορτή όμως έχει και ένα βαθύ πνευματικό
περιεχόμενο, στο οποίο αξίζει να στεκόμαστε, ώστε να βλέπουμε, να μαθαίνουμε,
να χαιρόμαστε, να δοξολογούμε τον Θεό που επέτρεψε να γευόμαστε πλούσια τη χάρη
Του, διά της επιφανείας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Οι Πατέρες της Εκκλησίας εκφώνησαν
σπουδαίους λόγους, που αποκαλύπτουν διά του φωτισμού του Αγίου Πνεύματος,
κάποια «γιατί;» που έγιναν σ’ αυτή την
εορτή, που αποτελεί συνέχεια του μυστηρίου της Ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου
του Θεού.
Ας σταθούμε σε τρεις χαρακτηριστικές εικόνες,
όπως τις ερμηνεύει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς.
Η πρώτη είναι το ότι ο Χριστός μπήκε στο
νερό του Ιορδάνη και βγήκε αμέσως. Η κατάδυση του Χριστού στον νερό προεικόνιζε
την κατάβασή Του στον Άδη, μετά τον σταυρό και τον εκούσιο θάνατό Του. Έτσι και
η έξοδός του από το νερό, η ανάστασή Του από αυτό, προεικόνιζε την Ανάστασή Του
από τους νεκρούς. Ο Χριστός δεν είχε ανάγκη κάθαρσης, διότι δεν ήταν δέσμιος
της φθοράς, του κακού, της αμαρτίας, της δύναμης του θανάτου. Γι’ αυτό και
εισέρχεται και εξέρχεται αμέσως. Οι Ιουδαίοι που βαπτίζονταν από τον Ιωάννη τον
Πρόδρομο στο Ιορδάνη εξομολογούνταν εκείνη τη στιγμή τις αμαρτίες τους,
μετανοώντας γι’ αυτές, ώστε με το νερό να δηλώνουν την κάθαρσή τους. Όμως εξέρχονταν
από το νερό υποκείμενοι στη φθορά και τον θάνατο. Ο Χριστός προσλαμβάνοντας την
φύση μας την λυτρώνει και την ανασταίνει. Γι’ αυτό και διαφέρει η βάπτιση του
Χριστού από αυτή των υπολοίπων ανθρώπων και γι’ αυτό και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος
απορεί για το αίτημα του Κυρίου.
Η δεύτερη είναι ότι άνοιξαν οι ουρανοί για
τον Χριστό. Δεν λέει «ο ουρανός άνοιξε», διότι δεν ήταν τοπικό το άνοιγμα. Λέει
«οι ουρανοί», δηλαδή ο τρόπος της Βασιλείας του Θεού, της κοινωνίας με τον Θεό
που αγκαλιάζει τον κάθε άνθρωπο και συμβολικά εκφράζεται με την φράση «οι
ουρανοί». Όπως κατά την κάθοδό Του στον Άδη κρύφτηκε για μας υποκάτω της γης
και μόλις αναστήθηκε άνοιξε τα πάντα και για τον εαυτό Του και για μας. Έχοντας
ο Χριστός ψυχή και σώμα, τα οποία προσέλαβε από εμάς για χάρη μας, δια μεν του
σώματος υπέστη τα πάθη και τον θάνατο και την ταφή για μας, και ανέδειξε με την
ανάστασή Του εκ του τάφου την αθανασία πλέον του σώματος. Παρέδωσε σε μας να
τελούμε εις ανάμνησιν την αναίμακτη Θυσία, και να απολαμβάνουμε δι’ αυτής την
σωτηρία. Δια δε της ψυχής κατήλθε στον Άδη και επανήλθε και μετέδωσε σε όλους
φως αΐδιο και ζωή και ως δείγμα τούτου
μας παρέδωσε να τελούμε το άγιο Βάπτισμα, και δι’ αυτού να έχουμε την σωτηρία,
εφ’ όσον με κάθε ένα από τα δύο μυστήρια -Θεία Ευχαριστία και Βάπτισμα-
θεοποιούνται αμφότερα, και ψυχή και σώμα, δεχόμενα τα σπέρματα της αθανάτου
ζωής. Γι’ αυτό και τα πάντα αγιάζονται, ακόμη και ο υλικός κόσμος. Τίποτα δεν
μένει χωρίς την χάρη του Θεού.
Η τρίτη εικόνα είναι η φανέρωση του Αγίου
Πνεύματος με την μορφή περιστεράς. Το περιστέρι δεν πετά πάνω από τόπους
ακάθαρτους και δυσώδεις, αλλά μόνο σε μέρη καθαρά. Το περιστέρι ακόμη μάς
θυμίζει την αγγελία ότι η γη ήταν καθαρή από τα νερά του κατακλυσμού, όπως
επίσης και από την νέκρωση των ανθρώπων, και έτσι ο Νώε εισήλθε σε έναν
καινούργιο πλέον κόσμο βγαίνοντας από την κιβωτό. Έτσι και το Άγιο Πνεύμα μας
υπενθυμίζει ότι στον καινούργιο κόσμο του Θεού δεν χωρά το κακό, η αμαρτία, ο
ρύπος του θανάτου, αλλά μόνο το φως και η καθαρότητα της παρουσίας του Χριστού,
της πίστης σ’ Αυτόν, όπως επίσης και της αγάπης που σώζει. Το ίδιο και η φωνή
του Θεού Πατρός, που ακούγεται να λέει: «Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ω
ευδόκησα». Ο Πατήρ διά του Υιού γνωρίζεται. Και το Άγιο Πνεύμα υπενθυμίζει συνεχώς αυτή τη
γνώση εν τη Εκκλησία. Ό,τι λέχθηκε περί του Μεσσία στην Παλαιά Διαθήκη αποδεικνύεται
αληθινό. Και τώρα η Καινή διαθήκη γίνεται μία νέα συμφωνία Θεού και ανθρώπων, συμφωνία
αγάπης και ανάστασης!
Η εορτή των Θεοφανίων σηματοδοτεί την ανακαίνιση της
φύσης μας. Πλέον στο πρόσωπο του Υιού διαφαίνεται η έννοια-κλειδί: η υπακοή στο
θέλημα του Θεού, που επειδή είναι δικαιοσύνη, δηλαδή αγάπη, σώζει όχι μόνο την
φύση μας γενικά, αλλά και το πρόσωπό μας ξεχωριστά, τον καθέναν μας. Γι’ αυτό
και η χαρά μας είναι μεγάλη αυτή την ημέρα. Ας τη ζήσουμε και στην Εκκλησία και
στην παράδοση του λαού μας!
Χρόνια πολλά κι ευλογημένα!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
6 Ιανουαρίου 2024
Θεοφάνια
