Στις Πανελλαδικές εξετάσεις το θέμα που ζητήθηκε από τους
υποψηφίους να αναπτύξουν είχε να κάνει με την αξία του βιβλίου στην ζωή των
νέων ανθρώπων, όπως και την σημασία της ποίησης. Θέματα παράδοξα στους καιρούς
μας. Στην πρόσφατη καραντίνα η πλειονοψηφία των νέων, εφήβων και μεγαλυτέρων,
πέρασε τον καιρό της βλέποντας συνδρομητικά κανάλια και παίζοντας διαδικτυακά
παιχνίδια. Ελάχιστοι διάβασαν κάποιο βιβλίο. Ανάλογη ήταν και η στάση των
μεγαλυτέρων. Άλλωστε, η απαξίωση της μελέτης στην καθημερινότητά μας είναι
συνήθης κατάσταση. Το YouTube, το Spotify και τα άλλα κανάλια που είναι εύκολα προσβάσιμα από τα smartphones έχουν οδηγήσει την ανάγνωση βιβλίων στο περιθώριο του
ελεύθερου χρόνου.
Αυτό που δυσκολεύει την διαμόρφωση μιας αλλιώτικης στάσης
νεώτερων και μεγαλύτερων έναντι του βιβλίου είναι ο κόπος και η συγκέντρωση που
απαιτούνται, για να ξεφυλλίσεις και να μελετήσεις. Ο πολιτισμός μας διδάσκει
την απόλυτη ευκολία. Η ψυχαγωγία της εικόνας είναι όχι μόνο προσιτή, αλλά και
μας οδηγεί σε κατάργηση του χρόνου. Δεν καταλαβαίνουμε πώς περνά η ώρα. Γι’
αυτό και η μαζική ψυχαγωγία είναι υπόθεση των πολλών. Σου αρκεί μια συσκευή,
ένα γραφείο ή ένα κρεβάτι ή, ακόμη, και το πάτωμα. Δεν χρειάζεται να κλείσεις
την συσκευή την ώρα που σε παίρνει ο ύπνος. Κάποτε η τηλεόραση ήταν παρέα και
νανούρισμα, ιδίως για τους ηλικιωμένους. Τώρα το smartphone είναι η παρέα για όλους και δεν έχει συγκεκριμένο χρόνο
για να το κρατήσεις ανοιχτό. Παίζει όλη νύχτα αν χρειαστεί.
Και γιατί να χρειάζεται να αλλάξουμε νοοτροπία;
Εύλογο το ερώτημα, καθώς στην εποχή μας ο προσανατολισμός
του ανθρώπου έγκειται σ’ αυτό το διογκωμένο “εγώ”, γύρω από το οποίο
σχηματίζεται το νόημα της ζωής. Ό,τι κι αν μου πούνε, η γνώμη μου είναι που
μετρά. Γιατί να κοπιάσω να την βελτιώσω, να επιχειρηματολογήσω πάνω σ’ αυτήν,
να την συγκρίνω με τη γνώμη των άλλων, να ψάξω το δίκαιο και το άδικο. Τι
μπορεί να μου προσφέρει ένα βιβλίο, όταν θα είμαι ο μόνος που το έχει διαβάσει
και δεν θα μπορώ να το συζητήσω με κανέναν του περιβάλλοντός μου; Όταν η αλαλία
ή η έλλειψη επικοινωνίας θριαμβεύει, μπροστά στον θρίαμβο της εικόνας;
Το μάταιο υποχωρεί μπροστά στην αξία του μυαλού, αλλά και
την δύναμη της καρδιάς που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη διαφορετικότητα. Το
βιβλίο, όπως και η ποίηση, κάνουν τον άνθρωπο να συνειδητοποιεί την ετερότητά
του. Να νιώθει ότι ακόμη κι αν είναι ο μόνος, αυτό είναι που του δίδει
προσωπικότητα. Ότι η μάζα καταπίνει την ύπαρξη, ενώ
η άποψη που συναντιέται με τον κόσμο χτίζει ταυτότητα. Όχι κατ’ ανάγκην
εγωκεντρισμό, αλλά διάθεση μοιράσματος, εύρεση νοήματος στην αγάπη,
ενσυναίσθηση, όνειρο για μια ζωή αλλιώτικη, που να αξίζει να την ζήσεις! Κι εδώ
έρχεται το κάλλος της ποίησης, η οποία είναι ένας τρόπος να βλέπεις τον κόσμο
από την αρχή. Να παλεύεις με την ομορφιά όχι μόνο της όψης αλλά και της ψυχής.
Να νιώθεις τον Δημιουργό του κόσμου, αλλά και το πόσο απέχεις από Αυτόν και από
την εικόνα Του που είναι ο άνθρωπος. Και να αρνείσαι την ασχήμια, είτε λέγεται
πάθη, είτε κακοί λογισμοί, είτε μίσος, είτε θέωση του εγώ.
Καιρός οι μεγαλύτεροι να παλέψουμε για έναν τέτοιο κόσμο,
αγαπώντας τον κόπο που απαιτεί!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια»
στο φύλλο της Τετάρτης 24 Ιουνίου 2020
