«Ὅσα ἐστίν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετή καί εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε» (Φιλιπ. 4, 8)
«Ό,τι είναι αληθινό, σεμνό, δίκαιο, καθαρό, αξιαγάπητο, καλόφημο, ό,τι έχει σχέση με την αρετή και είναι άξιο επαίνου, αυτά να έχετε στο μυαλό σας»
Σε μία Μεγάλη Εβδομάδα μοναδική στην ιστορία της πατρίδας μας και του κόσμου όσον αφορά στον υποχρεωτικό εγκλεισμό μας στα σπίτια μας, ο λόγος του αποστόλου Παύλου, όπως διαβάζεται και ακούγεται την Κυριακή των Βαΐων, είναι αλλαγή παραδείγματος, αλλαγή προτεραιότητας για όλους μας. Μας παίρνει τον νου από την δοκιμασία την οποία διερχόμαστε και μας οδηγεί στο αληθινό νόημα της ζωής μας, εκεί δηλαδή όπου καλούμαστε να στοχεύσουμε, πέρα από το πρόσκαιρο. Διότι πρόσκαιρη είναι η λύπη για ό,τι ζούμε. Δεν είναι θέμα αισιοδοξίας. Είναι ζήτημα ιστορίας, αργά ή γρήγορα, η επιστροφή στην όποια κανονικότητά μας, με όσες αλλαγές κι αν επισυμβούν. Και η Εκκλησία μάς καλεί να μην μείνουμε εγκλωβισμένοι στη συζήτηση για το προφανές. Να επανέλθει η καρδιά μας στην συζήτηση και στον αγώνα για τα ουσιώδη. Δεν είναι μόνο η Μεγάλη Εβδομάδα που μας τα αποκαλύπτει. Είναι η ένταξή μας στην ζωή της πίστης, στην αυθεντική μας παράδοση. Είναι η υπέρβαση του στοιχείου του όποιου παραπικρασμού πρόσωπα και επιλογές μάς προκαλούν. Είναι η απόφασή μας να πορευτούμε στην συνάντηση με τον Χριστό και τον δικό μας πλησίον, αυτόν του σπιτιού, αυτόν της οικογένειας, αυτόν της εργασίας, αυτόν που τώρα μπορούμε να συναντήσουμε αυτοπροσώπως, αυτόν που τώρα βλέπουμε τα σχόλιά του στο Διαδίκτυο, αυτόν που μας κάνει να χαιρόμαστε, αυτόν που μας κάνει να πονάμε. Γιατί ο Χριστός ήρθε για να μας συναντήσει στην διαφορετικότητά μας και δεν απέκλεισε κανέναν από αυτήν την συνάντηση. Το ίδιο καλούμαστε να κάνουμε κι εμείς. Είτε μιλάμε είτε σιωπούμε. Είτε γνωρίζουμε είτε όχι. Είτε συμφωνούμε είτε διαφωνούμε. Από τον λογισμό ξεκινούν όλα.
Η προτροπή του αποστόλου Παύλου είναι να έχουμε στο μυαλό μας όσα αληθή, όσα σεμνά, όσα δίκαια, όσα αγνά, όσα προσφιλή, όσα εύφημα, όσα έχουν σχέση με την αρετή και είναι αξιέπαινα.
Η αλήθεια έχει το υποκειμενικό της στοιχείο, που είναι η άποψή μας, έχει και το αποδεκτό από τους πολλούς. «Η αλήθεια εν τω κοινωνείν» μας λέει ο Ηράκλειτος, και «εν τω κοινωνείν το αληθεύειν». Η αλήθεια μας δοκιμάζεται στην συνάντηση με τους άλλους. Ακόμη και οι όποιες γνώσεις μας τίθενται στην κρίση των άλλων και κυρίως αυτών που γνωρίζουν. Η όποια αλήθεια κατέχουμε δοκιμάζεται, διευρύνεται, διορθώνεται, δηλαδή γίνεται πραγματικότητα, όταν όσοι γνωρίζουν μας βοηθούν να την επιβεβαιώσουμε. Οι άνθρωποι συνήθως θέλουμε να κάνουμε επίδειξη της αλήθειας μας σε όσους δεν είναι σε θέση να μας κρίνουν, διότι τότε αισθανόμαστε δυνατοί. Στόχος όμως της αλήθειας δεν είναι η δύναμη, αλλά η ελευθερία μας, τόσο από το ψέμα, το μη αληθινό δηλαδή, όσο και από την ψευδαίσθηση της παντοδύναμης γνώσης μας. Είναι κατάκτηση του πολιτισμού μας ο σεβασμός στην γνώμη του άλλου. Σήμερα όμως και αυτό ολοφάνερα κινδυνεύει από την υπερηφάνεια όσων θεωρούν ότι κατέχουν την γνώση που γίνεται γι’ αυτούς η μόνη αλήθεια, αλλά και από τους μιμητές τους, που νομίζουν ότι ο άνθρωπος είναι ένα μονοσήμαντο ον προς την επιβίωση και δεν δικαιούται να έχει άλλες προτεραιότητες.
Η σεμνότητα έχει να κάνει με την ταπεινοφροσύνη. Ο σεμνός δεν προκαλεί όχι μόνο με την εξωτερική του εμφάνιση, ενδυμασία, συμπεριφορά, αλλά, κυρίως , με την σκέψη της αλαζονείας που είναι εσωτερική πνευματική κατάσταση του νου και της καρδιάς. Ο ταπεινός έχει επίγνωση του μέτρου του. Είναι αξιοπρεπής, αλλά και ευγενής. Είναι σαφής, σταθερός, έχει όμως και πνεύμα μαθητείας. Ακούει. Υπακούει εκεί που χρειάζεται, αλλά και όταν νιώθει ότι δεν μπορεί να ανασάνει στην ασφυξία της εξουσίας ησυχάζει, αποσύρεται εις τα ίδια και εμπιστεύεται την ζωή του στον Θεό. Και όχι μόνο αυτό. Γνωρίζει ότι η υπομονή του γίνεται αντιληπτή από τον Θεό, ο οποίος ανοίγει τον δρόμο.
Η δικαιοσύνη έχει να κάνει με την αγάπη. Δίκαιος είναι αυτός ο οποίος πορεύεται αγαπώντας τον άλλον, κοιτώντας το πραγματικά καλό του, χωρίς όμως να σαρώνει την ελευθερία του. Ο μεγαλύτερος πειρασμός κάθε εξουσίας είναι να διαχειριστεί την ελευθερία των ανθρώπων κατά τον τρόπο της. Να διατάσσει χωρίς να πείθει. Να αφήνει φαινόμενα κοινωνικού αυτοματισμού, χωρίς να δίνει μέτρο. Αγάπη είναι ο σεβασμός στον άλλο. Είναι η αποφυγή της στοχοποίησής του. Και αδικία είναι να μην βοηθούμε όλους να καταλάβουν ότι η πνευματική παιδεία είναι για τους πάντες. Οι ισχυροί στην σκέψη, στον νου, στην καρδιά, δείχνουν μετριοπάθεια και υπομονή στους λιγότερο δυνατούς, ενώ κι εκείνοι εμπιστεύονται τα κριτήρια που οδηγούν στο καλό.
Η αγνότητα έχει να κάνει με τις προθέσεις της καρδιάς μας, οι οποίες καθιστούν τον άνθρωπο ως πλήρη ύπαρξη έτοιμο να υπερβεί τα πάθη. Η αγνότητα δεν έχει να κάνει μόνο με την σάρκα μας. Ξεκινά από τον νου. Αγνός παραμένει αυτός ο οποίος δεν βλέπει τον άλλον ως αντικείμενο προς χρήση και εκμετάλλευση, προς ηδονήν ιδία, χωρίς αγάπη, χωρίς ευθύνη, χωρίς μέτρο, χωρίς κοινωνία προσώπων. Και οι καιροί μας δοξάζουν την απουσία της αγνότητας. Ειρωνεύονται τον εγκρατή στον νου, την καρδιά και το σώμα. Και διακηρύσσουν την αποτίναξη της θρησκείας για να επιτρέπουν στον άνθρωπο να κάνει ό,τι θέλει, αγνοώντας ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο σώμα, ο άνθρωπος δε είναι «σάρκα», αλλά ενότητα σώματος και ψυχής που κλήθηκε να αγαπά και να σέβεται.
Το προσφιλές έχει να κάνει με τις εντολές του Θεού. Αξιαγάπητο είναι ό,τι πηγάζει από το θέλημα του Θεού. Ευχάριστο ή δυσάρεστο κατά τα ανθρώπινα, εύκολα υλοποιήσιμο ή που θέλει κόπο, για να υπερβούμε την σκέψη, τον εαυτό μας, το δίκιο μας, αξιαγάπητο γίνεται ό,τι κάνει την συνείδησή μας να αναπαύεται, διότι το θέλημα του Θεού επιτελείται. Ο διάβολος συνεχώς μας δοκιμάζει. Θολώνει τον νου μας μας, την προσωπική μας σκέψη, θολώνει τον νου των συνανθρώπων μας για να πειράζει κι εμάς. Ας μην του κάνουμε την χάρη και όταν νικιόμαστε, όπου νικιόμαστε, η μετάνοια να γίνεται έξοδος στο φως και επάνοδος στην οδό του Θεού.
Τέλος, χρειάζεται ό,τι μας δίδει καλή φήμη. Ο χριστιανός δεν είναι φιλόδοξος και εγωκεντρικός. Δεν θέλει να προβάλλει τον εαυτό του και να δοξάζεται από τους ανθρώπους. Εμπιστευόμενος όμως το θέλημα του Θεού, βγάζοντας καλοσύνη από την καρδιά του, νικώντας τον κακό λογισμό εις βάρος του πλησίον, κάποτε και εναντίον του Θεού, ζει την χαρά όσοι έχουν διάκριση να βλέπουν την πρόοδό του και να συγχαίρουν μαζί του. Να χαίρονται και για την μετάνοιά του και να προσεύχονται και για τον ίδιο και για όλους. Έτσι χτίζονται οι υγιείς πνευματικές και εκκλησιαστικές κοινότητες. Άνθρωποι που αναγνωρίζουν την ευφημία του άλλου, νιώθουν ότι θέλουν και χαίρονται να συνυπάρχουν. Κυρίως όμως η αίσθηση αυτή πηγάζει από την παρουσία του Χριστού στις καρδιές όλων!
Όλα αυτά δένουν με την αρετή και τον έπαινο. Ο αγώνας για αρετή είναι το σημάδι ότι αποφασίσαμε να εγκολπωθούμε τον Χριστό στις καρδιές μας. Ο έπαινος είναι η απόφασή μας να μην επιλέγουμε το κακό ως ευχαρίστηση, αλλά να το νικάμε διά της υπέρβασης του εαυτού μας. Όλα ξεκινούν από τον λογισμό. Όλα ξεκινούν από την αγάπη.
Ας κάνουμε μία στάση καθόλη την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας στα ουσιώδη. Ας μην θρηνούμε για ό,τι δεν μπορούμε να ζήσουμε από κοντά. Ας παλέψουμε για ό,τι έχει να κάνει με μας, για ό,τι κληθήκαμε να ζήσουμε, δηλαδή τον Χριστό που εισέρχεται στην Ιερουσαλήμ του κόσμου να μας βρει έτοιμους να Τον υποδεχτούμε με τα βάγια της χαράς και όχι με την ευκολία της μετατροπής των σκέψεων και των συναισθημάτων μας σε «σταύρωσον».
Καλό Μεγαλοβδόμαδο! Καλήν ανάσταση!
Των Βαΐων
