Τι είναι για μας η Ιστορία; Κάθε εθνική επέτειος θέτει αυτό το ερώτημα. Μας προκαλούν παραθέματα από απαντήσεις εφήβων, οι οποίοι συγχέουν τον πόλεμο του ’40 με την Επανάσταση του ’21, αντιπαραθέσεις μεταξύ εκπροσώπων σχολών με διαφορετική προσέγγιση ως προς την φιλοσοφία και την διδασκαλία της Ιστορίας, «απειλές» μεταρρυθμίσεων από το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο, μετά την σύγχυση στο μάθημα των Θρησκευτικών, ετοιμάζει καινούργιες περιπέτειες για την Ιστορία, στον βωμό τού να είναι το μάθημα ελκυστικό στα παιδιά, δηλαδή χωρίς αποστήθιση, χωρίς κόπο μνήμης, χωρίς επίγνωση των γεγονότων, αλλά με ενασχόληση με την λαογραφία του χτες, για να είναι η Ιστορία πιο «ανθρώπινη» κι όχι αυτό που είναι, δηλαδή επίγνωση του ποιοι είμαστε μέσα από το παρελθόν μας. Η Ιστορία είναι η πηγή της ταυτότητάς μας, αλλά εμείς τη βλέπουμε μόνο ως ένα μάθημα.
Το εκπαιδευτικό σύστημα παραμένει η κύρια πηγή διδαχής της Ιστορίας. Η οικογένεια δεν μιλά στα παιδιά για κάτι άλλο πέρα από την καθημερινότητα, τις ενασχολήσεις τους, δεν θέλει να έχουν ελεύθερο χρόνο. Οι περισσότεροι γονείς έχουν διαγράψει την κατήχηση της Εκκλησίας ως συμπληρωματική γνώση της ιστορίας και της παράδοσης του λαού μας, ενώ και η ίδια η Εκκλησία φοβάται να ασχοληθεί σοβαρά με την Ιστορία, μην τυχόν και την χαρακτηρίσουν ακόλουθη ενός εθνικισμού, διότι πιστεύεται ότι ο χριστιανισμός είναι οικουμενική πίστη και η διάστασή του είναι μόνο εσχατολογική. Ο κάθε χριστιανός όμως είναι πολίτης σε ιστορικό χώρο και χρόνο. Ακόμη και ο Χριστός ενηνθρώπησε στον εβραϊκό λαό, δεν αρνήθηκε δηλαδή ούτε την ιστορία ούτε την ταυτότητα του λαού στον οποίο ο Θεός αποκαλύφθηκε για να ετοιμάσει τον κόσμο για την έλευση του Μεσσία. Προφανώς και το μήνυμα του Ευαγγελίου απλώθηκε σε όλο τον κόσμο, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι χριστιανοί έζησαν σε αυτόνομες, ιδεατές, μεταφυσικές κοινότητες. Η σωτηρία έρχεται στην ιστορία!
Είναι παρήγορο το ότι σήμερα έχουμε συνεχώς και αυξανόμενο αριθμό εκδόσεων για την ιστορία του λαού μας από Έλληνες και από ξένους, ιστορικούς και μη. Μαθήματα ιστορίας που διοργανώνονται από πανεπιστημιακούς εκτός των ακαδημαϊκών τειχών προσελκύουν πολλούς ενδιαφερόμενους. Όμως η νέα γενιά δεν δείχνει να συγκινείται. Η παγίδα στην νοοτροπία της ελκυστικότητας και η περιθωριοποίηση του κόπου για την εκμάθηση γεγονότων, την παράθεση πηγών και την σύνδεση με το σήμερα, κάνουν την Ιστορία δύσκολη εμπειρία. Το αποτέλεσμα όμως είναι καίριας σημασίας, διότι όποιοι κοπιάσουν, θα γνωρίζουν το χτες, για να κρίνουν το σήμερα.
Η οικογένεια κι εδώ μπορεί να λειτουργήσει αφυπνιστικά. Αφηγήσεις από γονείς και παππούδες, συζητήσεις για την συνέχεια του Ελληνισμού, μικρές αναλύσεις για τα γεγονότα και τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν σ’ αυτά ιδίως στην Τουρκοκρατία, αλλά και στον πόλεμο του ’40, μπορούν να δώσουν στα παιδιά μια ευκαιρία συναίσθησης της αξίας της Ιστορίας. Παράλληλα, οι σχολικές εορτές, αν ξεφύγουν από μία στείρα αντιφασιστική και εμφυλιοπολεμική προσέγγιση και βοηθήσουν τα παιδιά να λειτουργήσουν πατριωτικά και με βάση την παράδοσή μας που καθιστά πλήρως απορριπτέο κάθε ίχνος φασισμού και αντιανθρωπισμού, θα δώσουν έμφαση στην Ιστορία ως ευκαιρία συνείδησης της ταυτότητάς μας. Η ευθύνη της Εκκλησίας να δείξει ότι κίνητρο κάθε ελληνικού αγώνα ήταν και είναι η πίστη στον Θεό μπορεί να συμβάλει σε μία καινούργια αρχή!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια»
στο φύλλο της Τετάρτης 24 Οκτωβρίου 2018
