Ο ΚΥΡΙΟΣ ΜΟΥ ΚΑΙ Ο ΘΕΟΣ ΜΟΥ

“Καὶ ἀπεκρίθη Θωμᾶς καὶ εἶπεν αὐτῷ· ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου. Λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· ὅτι ἑώρακάς με, πεπίστευκας· μακάριοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ πιστεύσαντες” (Ἰωάν.  20, 28-29).
Καί ὁ Θωμᾶς τοῦ ἀπεκρίθη, «Ὁ Κύριός μου καὶ ὁ Θεός μου». Ὁ Ἰησοῦς τοῦ λέγει, «Ἐπειδὴ μὲ εἶδες, πίστεψες. Μακάριοι εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ δὲν μὲ εἶδαν καὶ ὅμως ἐπίστεψαν».

    Δύο μαθητές, το βράδυ της σύλληψης του Χριστού, διαπράττουν προδοσία. Ο Ιούδας έχει αφήσει κατά μέρος οποιαδήποτε αγάπη στο πρόσωπο του Χριστού και έχει συμφωνήσει, παραδομένος στο πάθος της φιλαργυρίας και στην άρνηση του να δεχτεί ότι ο Χριστός ήρθε στον κόσμο για να σώσει τον άνθρωπο από το κακό και τον θάνατο και όχι να συγκροτήσει επίγεια βασίλεια, με τους εχθρούς του Κυρίου να Τον παραδώσει εις θάνατον. Ο Πέτρος πάλι έχει προδοθεί από τον ίδιο του τον εαυτό. Έχει παρασυρθεί από την υπερεκτίμηση της δύναμής του και φτάνει στο σημείο να αρνηθεί τον Χριστό, να Τον προδώσει ουσιαστικά, ενώπιον ανθρώπων που δεν είχαν καμιά εξουσία και που δεν τον απειλούσαν ουσιαστικά. Ο Ιούδας δεν θα ταπεινωθεί, αλλά θα προτιμήσει να κρεμαστεί, διότι δεν αντέχει ούτε τις συνέπειες της πράξης του, ούτε τον εαυτό του. Ο Πέτρος, αυθόρμητα, θα κλάψει για την προδοσία του και τα δάκρυά του θα τον σώσουν, καθώς ο Χριστός θα τον αποκαταστήσει στο αποστολικό αξίωμα, λίγο πριν την Ανάληψη.
    Υπάρχει κι ένας τρίτος μαθητής, ο οποίος αρνείται με τη σειρά του όχι τον Χριστό τώρα, αλλά το γεγονός της Ανάστασής Του. Μη όντας στην κοινότητα των μαθητών το εσπέρας της Κυριακής του Πάσχα, επιλέγει να αρνηθεί την αποδειχθείσα στους δέκα, στις Μυροφόρες, αλλά και στους δύο μαθητές που πορεύονταν προς τους Εμμαούς την προφητική διδασκαλία του Χριστού προ του Πάθους, καθώς και την Γραφή που μιλά για την ανάσταση του Μεσσία εκ των νεκρών.  Στην εμπειρία της κοινότητας, αντιτάσσει τον ατομικό ορθολογισμό. Στην εμπειρία της σχέσης με τον Χριστό και της εμπιστοσύνης που ο Κύριος, όπως και τους άλλους μαθητές που Τον πρόδωσαν, καλεί να έχουν, ο Θωμάς αντιτάσσει την αμφιβολία και απιστία του. Ζητά να βάλει το χέρι του στα σημάδια από τα καρφιά, να ακουμπήσει την πληγωμένη πλευρά του Κυρίου, για να αποδεχτεί την Ανάσταση.
    Και ο Χριστός θα του εμφανιστεί, οκτώ ημέρες μετά την Ανάσταση. Μόνο που αυτη τη φορά ο Θωμάς βρίσκεται εντός της κοινότητας, βρίσκεται με τους άλλους μαθητές. Κι εκεί πλέον νιώθει ότι αυτό που βλέπουν τα σωματικά μου μάτια, οι αισθήσεις του ψηλαφίζουν, είναι η αλήθεια. Ο αναστάς Ιησούς είναι η αλήθεια. Ο Ιησούς που δεν μετετράπη σε πνεύμα, αλλά παραμένει ο Θεάνθρωπος Κύριος, με το σώμα Του τραυματισμένο από τα καρφιά και τη λόγχη, ως σημάδι της αγάπης και της αλήθειας του Πάθους Του για όλους μας. Ο ατομικός ορθολογισμός του Θωμά θα υποταχτεί στην βεβαιότητα της εμπειρίας της κοινότητας και ο Θωμάς θα ομολογήσει ότι ο Χριστός είναι ο Κύριος και ο Θεός του. Μόνο που ο Χριστός θα τον μαλώσει τρυφερά, δείχνοντας και τονίζοντας ότι η πίστη υπερβαίνει τις αισθήσεις και τη δύναμή τους, ότι η εμπειρία της αλήθειας υπάρχει στο βίωμα της κοινότητας που Τον αναγνωρίζει ως τον αναστάντα Θεάνθρωπο και υπερβαίνει τον ορθολογισμό της σκέψης. Δεν ερμηνεύονται όλα με τη σκέψη. Ιδίως το μυστήριο της Ανάστασης.
    Δεν είναι στη θέση του Θωμά οι απιστούντες της εποχής μας, όσο κι αν θέλουμε να κρατήσουμε ελπίδα γι’ αυτούς. Ο Ιούδας, ο Πέτρος, ο Θωμάς ήταν μέλη της κοινότητας των μαθητών του Χριστού. Το αποτέλεσμα της σχέσης δεν προδικάζεται. Φαίνεται όμως πόσο δύσκολο είναι για τον άνθρωπο, ακόμη και τον εντός της Εκκλησίας, να υπερβεί το εγώ, τον ορθολογισμό, την πεποίθηση στον εαυτό του, τα πάθη του και να αφεθεί στην μοναδικότητα της σχέσης με τον Χριστό. Πάντως, αυτό δύσκολα επιτυγχάνεται εκτός κοινότητας. Στην κοινότητα σώζεται ο άνθρωπος, στην κοινότητα μπορεί και να χαθεί. Όσοι απιστούν όντας εκτός της κοινότητας της Εκκλησίας, στην πραγματικότητα έχουν αποκόψει τον εαυτό τους από την εμπειρία της σχέσης με τον Χριστό, από το μυστήριο της κοινωνίας μαζί Του εν τη Θεία Ευχαριστία, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να Τον συναντήσουν. Θα χρειαστεί η παρουσία του Αγίου Πνεύματος στην Πεντηκοστή, όπως επίσης και ο λόγος των μαθητών, για να αφυπνιστούν κάποιοι.
    Η Κυριακή του Θωμά μάς υπενθυμίζει την ανάγκη να είμαστε μέλη της Εκκλησίας, της κοινότητας των πιστών. Εκεί, ακόμη κι αν ο ατομικός μας ορθολογισμός είναι ισχυρός, υπάρχει ελπίδα να βρούμε την αλήθεια, να βρούμε τον Χριστό μη όντας μόνοι. Ο Ιούδας ήταν στην κοινότητα, αλλά διάλεξε το πάθος του και την ατομική θέαση του προσώπου του Χριστού. Φεύγει από την κοινότητα και από μαθητής γίνεται προδότης. Ο Πέτρος υποτιμά τους άλλους εντός της κοινότητας, και πιστεύει στις ατομικές του δυνάμεις, με αποτέλεσμα να ζήσει την προδοσία της άρνησης. Ο Θωμάς αμφιβάλλει, αλλά δεν φεύγει από την κοινότητα. Και γεύεται τη σχέση με τον Χριστό ως δική του εσωτερική ανάσταση, του νου και της καρδιάς, δείχνοντάς μας ότι στην Εκκλησία οι απαντήσεις, η αλήθεια, η σωτηρία, ο Χριστός!
    Χριστός Ανέστη!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Κυριακή 12 Μαΐου 2024
Του Θωμά

MASSIMO RECALCATI, “Η ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ ΓΕΘΣΗΜΑΝΗ”

 ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 134- MASSIMO RECALCATI, “Η ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ ΓΕΘΣΗΜΑΝΗ”, μτφρ. Άννα Πλεύρη- Γιοβάνα Βεσσαλά, εκδόσεις ΚΕΛΕΥΘΟΣ

    Η αγωνία του Χριστού στον κήπο της Γεθσημανή είναι ένα περιστατικό προ του Πάθους του Κυρίου, το οποίο δεν προλαβαίνουμε κυριολεκτικώς να προσέξουμε. Μένουμε στον Μυστικό Δείπνο, στην προδοσία του Ιούδα, στη σύλληψη του Χριστού και ό,τι ακολούθησε και δυσκολευόμαστε να εντοπίσουμε στοιχεία της Θεανθρώπινης προσωπικότητας του Κυρίου μας σ’ αυτήν την υπερφυά προσευχή, όπως την χαρακτηρίζουν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Βεβαίως, έχουν γραφτεί λόγοι και υπομνηματισμοί από εκείνους. Όμως στη σύγχρονη πραγματικότητα, καθώς η σχέση μας με την πίστη δεν είναι τόσο βαθιά, αυτό το περιστατικό περνά γρήγορα από την λογική των εντυπώσεων, που μας χαρακτηρίζει.
    Μία πολύ ενδιαφέρουσα, έως συγκλονιστική, μικρή μελέτη πάνω στην “Νύχτα της Γεθσημανή” έχει γράψει ο σπουδαίος Ιταλός ψυχαναλυτής Massimo Recalcati. Η μελέτη αυτή αφορμάται από διάλεξη που έδωσε ο Recalcati στη γνωστή ρωμαιοκαθολική μονή του Μπόζε. Στην πραγματικότητα ο Recalcati κάνει μία αναφορά στη στάση ανθρώπων έναντι του Χριστού και, στη συνέχεια, δίνει την ευκαιρία σε όλους μας να σπουδάσουμε το Θεανθρώπινο πρόσωπο του Χριστού, παρότι ο γνωστός ψυχαναλυτής επιμένει στην ανθρώπινη πλευρά του Κυρίου. Είναι βεβαίως δεδομένο για την πίστη μας ότι δεν μπορούμε να χωρίζουμε το Θεανδρικό πρόσωπο του Κυρίου σε θεϊκή και ανθρώπινη πλευρά, καθότι για την πίστη μας κάθε ενέργεια του Χριστού είναι Θεανθρώπινη. Ωστόσο, μπορούμε να αισθανθούμε το πρόσωπο του Κυρίου πιο κοντά μας, κάνοντάς μας να βλέπουμε το μυστήριό Του.
    Ο Recalcati κάνει μια αναφορά στο ιερατείο της εποχής του Χριστού και αναφέρει ότι “το αμάρτημά τους είναι ότι αποτελούν την εικόνα μιας πίστης που έχει λησμονήσει τον ίδιο της τον εαυτό, που έχει χάσει την επαφή με τη δύναμη της επιθυμίας, που έχει καταντήσει στείρα μέσα από τη διαχείριση της εξουσίας. Εντέλει, που έχει παρερμηνεύσει το διακύβευμα της κληρονομιάς. Ποιος είναι σωστός κληρονόμος; Τι σημαίνει κληρονομώ; Τι σημαίνει κληρονομιά του Νόμου; Ιδού το μεγάλο αμάρτημα των ιερέων: ερμήνευσαν την κληρονομιά μόνο ως συνέχεια, ως τυπική επανάληψη, ως τελετουργική αναπαραγωγή του Ίδιου, και τη συνέθλιψαν καθιστώντας τη μια απλή συντήρηση του παρελθόντος” (σσ. 25-26). Οι ιερείς, οι γραμματείς, οι Φαρισαίοι βλέπουν την παράδοση ως συντήρηση του γράμματος, ως τελετουργία, ως τυπολατρία και όχι ως άνοιγμα στη ζωή.
    “Τη νύχτα της Γεθσημανή ο Ιησούς έρχεται αντιμέτωπος με τρεις θεμελιώδεις εμπειρίες: την προδοσία, την αγωνία μπροστά στον ίδιο Του τον θάνατο και, τέλος, τη μοναξιά Του και την προσευχή” (σ. 53). Προδοσία έκαναν ο Ιούδας και ο Πέτρος. Ο Ιούδας αγάπησε αρχικά τον Ιησού. Όμως δεν κατάφερε να κρατήσει την αγάπη μέχρι το τέλος. Από την μία η πολιτική προσέγγιση της ζωής από την πλευρά του Ιούδα, ότι ο Ιησούς θα απελευθέρωνε την Παλαιστίνη, ότι θα βοηθούσε τους φτωχούς και τους καταπιεσμένους, ότι θα ήταν αποκλειστικά για τους Ιουδαίους. Από την άλλη, το πάθος της φιλαργυρίας, το οποίο στην πραγματικότητα μαρτυρεί την αδυναμία του μαθητή να κατανοήσει ότι ο Χριστός υπάρχει για να αγαπά τον κάθε άνθρωπο, με μια αγάπη “που δεν γνωρίζει όρια, που δεν υπολογίζει έξοδα φτάνοντας στην απόλυτη σπατάλη, που ξέρει, σύμφωνα με τον γνωστό ορισμό του Λακάν περί αγάπης, να δίνει αυτό που δεν έχει” (σ. 76).  Αυτό έκανε η πόρνη γυναίκα που άλειψε με μύρο τα πόδια του Χριστού. Αυτό δεν μπόρεσε να αντιληφθεί ο Ιούδας, ο οποίος προδίδει τον Χριστό διότι είναι βουτηγμένος στη χρησιμοθηρία, όπως και ο πολιτισμός μας σήμερα. Επομένως, για τον Ιούδα ο δάσκαλος έχει διαψεύσει τις προσδοκίες του μαθητή και τον έχει προδώσει. Επομένως, ο Ιούδας βλέπει τον Χριστό σαν μια σκιά από την οποία πρέπει να απελευθερωθεί, δεν αισθάνεται ότι έχει χρέος έναντι του διδασκάλου του, δεν Τον αναγνωρίζει ως δάσκαλο, δεν είναι γι’ αυτόν “η οδός, η αλήθεια και η ζωή”, αλλά απλώς ένας “ραββί”, ένας δάσκαλος του νόμου, χωρίς αξία, όπως ένας δούλος, αυτό που αντιπροσώπευαν τα τριάκοντα αργύρια.
    Αλλά και ο Πέτρος θα προδώσει την Ιησού. Μόνο που θα προδώσει “από φόβο, από αδυναμία, από μια εντελώς ανθρώπινη ευθραυστότητα. Η προδοσία θα τον φέρει αντιμέτωπο με την ίδια του την έλλειψη, με την πλήρη αναξιοπιστία και αδυναμία του” (σ. 85). Ο Πέτρος, προδίδοντας τον Ιησού, στην πραγματικότητα προδίδει τον ίδιο του τον εαυτό. “Η προδοσία του αποκαλύπτει μια εντελώς ανθρώπινη αντίφαση: δεν στεκόμαστε πάντοτε στο ύψος της αγάπης μας, δεν είμαστε πάντα συνεπείς ως προς την επιθυμία μας” (σ. 92). Όμως ο Πέτρος θα λυτρωθεί με τα δάκρυά του. “Το κλάμα του Πέτρου δεν δηλώνει το τέλος μιας αγάπης, αλλά το ξαναξεκίνημά της μετά την πτώση. Ιδανική αγάπη δεν υπάρχει, αγάπη χωρίς έλλειψη και χωρίς αντιφάσεις δεν βρίσκεται στον ανθρώπινο βίο. Το πιο υψηλό δίδαγμα από τα δάκρυα του Πέτρου είναι να αποδεχόμαστε, κι όχι να απορρίπτουμε, την ίδια μας την έλλειψη, να μην απαρνιόμαστε όπως ο Πέτρος αρχικά τον δάσκαλό Του. Να φτιάχνουμε από την έλλειψη αυτή τα νέα θεμέλια της αγάπης μας” (σσ. 95-96).
    Η πιο δύσκολη στιγμή όμως για τον Κύριο τη νύχτα της Γεθσημανή ήταν η δική Του αγωνία μπροστά στον θάνατο. Ο Ιησούς, μέσα από τη νύχτα της Γεθσημανή, έρχεται για να αποδείξει σε όλους τους αμαρτωλούς ανθρώπους ότι είναι δυνατόν να συνθλιβόμαστε από τον φόβο του Νόμου, τον φόβο του θανάτου. Ο θάνατος είναι το πιο ανηλεές πρόσωπο του Νόμου. Ο Νόμος είναι βάρος, καταπίεση και αγχόνη. Ο Νόμος όμως δεν είναι αποκλειστικά και μόνο καθήκον, αλλά η βάση για να προχωρήσουμε στην επιθυμία να ζήσουμε όντως, στην επιθυμία της αγάπης. Κι αυτό αποδεικνύεται χάρις στην αντίσταση του Χριστού στην δίψα για ζωή που η ανθρώπινη πλευρά Του δείχνει. Η αγάπη του Χριστού για τον κόσμο και τη ζωή είναι μεγάλη. Ο Χριστός δεν θέλει να βιώσει τον θάνατο, όπως κανείς άνθρωπος δεν το θέλει. Ο θάνατος και για τον Χριστό και για όλους τους ανθρώπους είναι κατάρα. “Ο Ιησούς θέλει να ζήσει, γιατί ο λόγος Του δεν είναι λόγος θανάτου αλλά ζωής. Είναι η έκφραση του θεμελιώδους αντιμηδενισμού Του. Ο τρόμος του Ιησού δεν αφορά την απώλεια ενός πράγματος του κόσμου αλλά την ίδια Του την ύπαρξη στον κόσμο. Όπως συχνά επαναλαμβάνει, δεν είναι καθ’ ολοκληρία εκ του κόσμου, είναι καθ’ ολοκληρία εις τον κόσμο (Ιωάν. 17, 15-19). Ο θάνατος, από την άλλη, συνιστά απώλεια του βιώματος του κόσμου. Ο Ιησούς θέλει να ζήσει, διότι αγαπά αυτό το βίωμα, που και ο λόγος Του εξύμνησε” (σ. 102). Η πρόταση ζωής του Χριστού είναι η περίσσεια της ζωής, η γενναιοδωρία, που πηγάζει από την αγάπη, η οποία, όταν είναι αληθινή, “είναι πάντα απόλυτη, αφού αντλεί ικανοποίηση από την ίδια την επιτέλεσή της και όχι από το δευτερογενές όφελος” (σ. 50).
    Έτσι, η Γεθσημανή για τον Κύριο είναι αρχικά η ώρα της εγκατάλειψης από τους δικούς Του. Οι μαθητές δεν έχουν τη δύναμη να αντέξουν ούτε μία ώρα ξύπνιοι κοντά Του, να Τον στηρίξουν, να Του δείξουν ότι συμμερίζονται την οδύνη Του. “Ο ύπνος των μαθητών συνιστά μια άλλη μορφή προδοσίας” (σ. 104). Ο Ιησούς βιώνει την υπέρτατη μοναξιά, την απόλυτη εγκατάλειψη του δασκάλου από τους μαθητές Του. Οι μαθητές ασυνείδητα δεν μπορούν να αποδεχτούν το ποτήριο του Ιησού και προτιμούν να Τον ονειρεύονται στην δόξα των Βαΐων. Αρνούνται την πραγματικότητα, την οποία ο ίδιος ο Κύριος είχε προείπει.
    Ο Ιησούς θα ζητήσει στην πρώτη προσευχή Του από τον Πατέρα να μην επιτρέψει να πιει το πικρό ποτήρι του θανάτου. Κι όμως. Ο Θεός Πατέρας θα σιωπήσει. Είναι ένα σημείο για όλους μας που απαιτούμε από τον Θεό να απαντά σε ό,τι ζητάμε. Κι όμως ο Θεός, που προφανώς έχει τη δύναμη να αλλάξει τον Νόμο, το θέλημά Του, να δώσει συγχώρεση στον άνθρωπο, να δώσει την αγάπη που είναι ζωή, δεν απαντά στην προσευχή του Χριστού και αυτό το ρίχνει σε περισσότερη αγωνία. Δεν είναι ο σκληρόκαρδος Πατέρας. Είναι Αυτός που αφήνει τον Χριστό να περάσει στο δεύτερο μέρος της προσευχής Του, που είναι το “γεννηθήτω το θέλημά Σου”. Είναι η τελική απάντηση του Ιησού στη σιωπή του Θεού. Ο Ιησούς δεν υπακούει στη βία του Νόμου, αλλά ταυτίζει τον Νόμο του Θεού με την προσωπική Του επιθυμία. Δεν θέλει ο Θεός Πατέρας να δώσει πλέον απάντηση, αλλά παραδίδει τον εαυτό Του με απόλυτη εμπιστοσύνη στο θέλημα του Πατρός, υπέρ της του κόσμου ζωής. Δεν είναι το ΕΓΩ τώρα που έχει τον τελευταίο λόγο, αλλά η σχέση με τον Πατέρα και η εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του Πατρός και στο θέλημα του Πατρός, ακόμη κι αν Εκείνος φαίνεται απών και σιωπηλός ή αρκείται στην αποστολή του αγγέλου που θα ενισχύσει τον Ιησού και θα του δείξει ότι η σιωπή δεν είναι απουσία, αλλά η ολοκλήρωση του μυστηρίου της θείας οικονομίας στο οποίο η ανθρώπινη φύση, ενωμένη πλέον με την θεϊκή, θα νικήσει τον θάνατο, ακουμπώντας μόνο στην αγάπη.    
    Μέσα από το πραγματικά συγκλονιστικό αυτό βιβλίο, το οποίο μεταφράστηκε εξαιρετικά στα νέα ελληνικά, μπορούμε να προβληματιστούμε για το μέγεθος της αγάπης του Χριστού, για το ότι πόνεσε πραγματικά, για το ότι άντεξε τον μεγαλύτερο πειρασμό της ύπαρξης που είναι η δίψα για ζωή με κάθε τίμημα, ότι βίωσε στο πρόσωπό Του την προδοσία του κάθε ανθρώπου, την κακία, την εγκατάλειψη, την μοναξιά, τη σιωπή ακόμη και του Θεού Πατρός. Άντεξε. Και μαζί Του κι εμείς. Είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται κάθε εποχή, διότι μας κάνει πιο ευγνώμονες απέναντι στον Χριστό, τελικά πιο πιστούς.

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
9 Μαΐου 2024

ΝΙΚΟΣ ΣΙΔΕΡΗΣ, “ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΝ ΨΥΧΟΛΟΓΟ, ΓΟΝΕΙΣ ΘΕΛΟΥΝ!”

ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 133- ΝΙΚΟΣ ΣΙΔΕΡΗΣ, “ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΝ ΨΥΧΟΛΟΓΟ, ΓΟΝΕΙΣ ΘΕΛΟΥΝ!”, εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

    Πριν από λίγο διάστημα είχαμε την ευκαιρία να φιλοξενήσουμε στην Κέρκυρα τον γνωστό ψυχίατρο, ψυχαναλυτή και οικογενειακό θεραπευτή κ. Νίκο Σιδέρη και να παρουσιάσουμε το εξαιρετικό βιβλίο του “Τα παιδιά δεν θέλουν  ψυχολόγο, γονείς θέλουν!”, που κυκλοφορείται από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ. Με αφορμή αυτή την παρουσίαση ξαναδιαβάσαμε αυτό το κλασικό πλέον για την οικογενειακή ζωή βιβλίο και θέλουμε να μοιραστούμε μερικές σκέψεις πάνω σ’ αυτό.
    Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι χρειάζεται στην αγωγή των παιδιών όχι ο κεραυνός του ιεροεξεταστή, αλλά η αγάπη και, την ίδια στιγμή, η μαθητεία στην ελευθερία. Η αγάπη όμως του γονέα είναι έντεχνη αγάπη και όχι αγάπη αυτοσχεδιασμού ή ελευθερίας που γίνεται ασυδοσία από την πλευρά των παιδιών.  Όταν το παιδί γίνεται υποκείμενο του λόγου και όχι αντικείμενο, τότε διαφυλάσσεται η αξιοπρέπειά του και τότε μπορεί να ανταποκριθεί στα μηνύματα των γονέων. Οι γονείς και τα παιδιά χρειάζεται να βρίσκονται στη θέση τους. Οι γονείς είναι οι εγγυητές, οι ρυθμιστές, οι φύλακες του οικογενειακού πλαισίου. Γι’ αυτό και οι γονείς καλούνται να κυβερνούν το παιδί, διότι δεν υπάρχει τραγικότερο πλάσμα από ένα ακυβέρνητο. Αυτό μπορεί να αισθάνεται και ψυχικά ορφανό. 
    Ο συγγραφέας τονίζει κάτι που η εποχή μας εύκολα ξεχνά, καθώς θεοποιεί το παιδί. Από την ιδιότητα του παιδιού δεν απορρέουν μόνο δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις, πρακτικές και ηθικές. Μια οικογένεια, άλλωστε, είναι ένα σύστημα, αυστηρά συγκροτημένο, που διέπεται από κανόνες και όρια. ΟΙ γονείς δεν μπορεί να είναι φιλαράκια με τα παιδιά. ΚΙ αυτό διότι η ύπαρξη συγκροτείται με αναπόφευκτα συστατικά της και ελλείψεις. Επομένως, είναι αδύνατη η τελειότητα, είναι αδύνατο το “αλάθητο”. Οι κανονικές συνθήκες μέσα στην οικογένεια έχουν να κάνουν με σχέσεις βασισμένες στον αμοιβαίο σεβασμό, στη συναισθηματική δοτικότητα και αμοιβαιότητα, στον διάλογο, στον κοινό νου. Δεν είναι οι σχέσεις στην οικογένεια ένα παιχνίδι εξουσίας, διότι τότε υπάρχει ο κίνδυνος των αυθαιρεσιών, της χειριστικότητας, συναισθηματικών φορτίσεων που γεννούν εντάσεις. Λύση είναι οι σταθεροί κανόνες, οι οποίοι, ακόμη κι όταν πρέπει να επανεξετασθούν, μπορούν να ιδωθούν στην προοπτική της διόρθωσης και της ελάφρυνσης. Το κάθε μέλος καλείται να διατηρεί τη θέση του, το παιχνίδι πρέπει να έχει κανόνες, το παιδί ακολουθεί την μουσική παρτιτούρα που παίζουν οι γονείς του, κι ένα παιδί υπάρχει επειδή το αγκαλιάζει ένα δίκτυο σχέσεων και αλληλεγγύης.
    Ένα σημαντικό πρόβλημα των καιρών είναι η θρησκεία του “ΕΓΩ”, η οποία είναι βέβαιο ότι οδηγεί το παιδί στη μελλοντική δυστυχία, διότι κανένα περιβάλλον δεν θα εκπληρώνει κάθε επιθυμία του. Εδώ χρειάζεται να κατανοήσουν οι γονείς ότι το παιδί καλείται να συνδυάσει το “λαχταρώ”, το “θέλω”, το “μου αρέσει” με το “παίζω με κανόνες” και, την ίδια στιγμή, να συνδυάσει την υποκειμενική αυτονομία με την υποκειμενική ανάγκη προστασίας, αγάπης και εξάρτησης. Γι’ αυτό και ο γονέας χρειάζεται να υπενθυμίζει στον εαυτό του τρεις μεγάλες αλήθειες: ότι η σχέση γονέα και παιδιού είναι ένας άχρονος και ακατάλυτος δεσμός, ότι ο γονιός αγαπά το παιδί του επειδή είναι παιδί του και ότι ο γονιός μπορεί να αρνείται και να απαγορεύει χωρίς να ταλαντεύεται, χωρίς να φοβάται να λέει ΟΧΙ και ΜΗ.
    Πώς λέμε ΟΧΙ και ΜΗ; Με εύλογα και εύληπτα επιχειρήματα να εξηγεί την απόφασή του στο παιδί. Να τονίζει ότι επειδή το αγαπά δεν ενδίδει σε άκαιρες, εσφαλμένες ή και εξωπραγματικές ιδέες και απαιτήσεις. Να βρίσκει εναλλακτικές ικανοποιήσεις, όταν αυτό είναι εφικτό. Να είναι λοιπόν βέβαιος ο γονιός ότι το παιδί του θα του οφείλει αγάπη και ευγνωμοσύνη.
    Ένας γονιός ακόμη καλείται να έχει τέσσερις αρετές: αυθεντικότητα, ευρύτητα, ενσυναίσθηση, επίγνωση. Να είναι και κοντά και λίγο πιο ψηλά από το παιδί του. Να μην τσιμπά στις απαιτήσεις και τη γκρίνια του. Να γίνει αυτός που είναι, δηλαδή γονιός! Σε δύσκολες καταστάσεις, είναι σημαντικό, μεταξύ άλλων, να υπάρχει κοινή στάση και των δύο γονέων, να μάθουν στο παιδί τους να σκέπτεται και να συμπεριφέρεται πολιτισμένα, να μην αλλάζουν αποφάσεις, να δείχνουν σταθερότητα στην πίεση του παιδιού, να επαναλαμβάνουν τους κανόνες που θέλουν να υιοθετήσει το παιδί τους, να τηρούν τον λόγο τους και να εφαρμόζουν την παιδαγωγική του διαλόγου.
    Μέσα από αυτές τις πτυχές ειναι πολύ πιθανόν ο γονιός να γίνει καλός γονιός. Τέλειος γονιός άλλωστε δεν υπάρχει. Ο ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει τους γονείς να διαχειριστούν καλύτερα την πραγματικότητα των παιδιών τους, δεν μπορεί όμως να τους υποκαταστήσει. Γι’ αυτό και τα παιδιά δεν χρειάζονται ψυχολόγο, αλλά γονείς!
    Η επιστήμη, η γνώση και η εμπειρία του συγγραφέα έχουν γεννήσει ένα πολύτιμο βιβλίο, το οποίο σας το συστήνουμε ανεπιφύλακτα!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
8 Μαΐου 2024

Η ΑΓΑΠΗ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ

 «Η αγάπη είναι θερμή εκ φύσεως και όταν πέσει χωρίς μέτρο πάνω σε κάποιον κάνει εκστατική εκείνη την ψυχή» (Άγιος Ισαάκ ο Σύρος)

Το Πάσχα είναι η γιορτή του θριάμβου της αγάπης. Όχι μιας συναισθηματικής ή συμπονετικής κίνησης του ανθρώπου προς τον άνθρωπο, αλλά της δύναμης του Αναστάντος Χριστού, ο Οποίος μέσα από την δική Του Ανάσταση καταλύει το κράτος του θανάτου για κάθε άνθρωπο. Αγάπη που δεν νικά τον θάνατο, στην πραγματικότητα είναι μια επιφανειακή, μία ελλειπτική απόπειρα του ανθρώπου να μοιραστεί, να κατακτήσει τον άλλον, με σεβασμό στη θέλησή του, αλλά όχι να ελευθερώσει. Μπορεί η ανθρώπινη αγάπη να μειώνει την μοναξιά, να γεννά τέκνα, να δημιουργεί και να ανοίγει νέους ορίζοντες τόσο σ’ αυτόν που αγαπά όσο και σε εκείνους που βιώνουν την αγάπη, αλλά πάντοτε θα παραμένει ανολοκλήρωτη, διότι η τελική ελευθερία δεν μπορεί να συμβιβαστεί, να ανεχτεί τον θάνατο, αλλά πάει πιο πέρα από αυτόν.

Καμία θρησκεία δεν προτείνει την Ανάσταση του ανθρώπου ως την τελική λύση στο βάρος του θανάτου. Όλες, λιγότερο ή περισσότερο, βλέπουν το σώμα του ανθρώπου ως ένα βάρος φθοράς. Ακόμη και οι άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες, όπως ο Ιουδαϊσμός και το Ισλάμ, μολονότι μιλούν για Παράδεισο, δεν δείχνουν τη δυναμική που η σχέση με τον Θεό που έγινε άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει. Η ψυχή κυριαρχεί ως επιβίωση της ύπαρξης και της συνείδησης. Στις ανατολικές θρησκείες τελικός της σκοπός, μέσα από μετενσαρκώσεις και εξαϋλώσεις, είναι είτε η απορρόφηση από μία μορφή θεότητας είτε ο μηδενισμός της, τουτέστιν ο άνθρωπος να μην μπορεί να κοινωνήσει τη ύπαρξη ως αγάπη, η οποία ουδέποτε εκπίπτει.

Στους ανθρώπινους λόγους περί αγάπης η ανάσταση δεν συμπεριλαμβάνεται κι αυτό διότι λείπει ο Χριστός. Μιλάμε για ποιητική αγάπη, για παιδαγωγική, για καλλιτεχνική, για ερωτική, για θρησκευτική, όχι όμως για την αγάπη που περνά μέσα από τη σχέση με τον Χριστό και η οποία έρχεται να γιάνει τον καημό του θανάτου. Διότι όποιος έχει σχέση με τον Χριστό, όπως λέει ο ασκητικός λόγος, περνά σε μία εκστατική κατάσταση. Ο μέσα κόσμος του και την ίδια στιγμή και το πρόσωπό του, η ύπαρξή του ολόκληρη, φωτίζεται και αγιάζεται. Ελπίζει και μεταμορφώνεται. Βλέπει ακόμη και τον εχθρό ως αγαπητό. Μοιράζεται το φαγητό και τα αγαθά του. Μοιράζεται, κυρίως, την καρδιά του και μένει για πάντα πιστός, όχι μόνο στη διδαχή, αλλά κυρίως στην  εμπειρία της αγάπης. Μπορεί να αντέξει και τη σιωπή του Θεού, την μη απάντηση στις προσδοκίες και στα αιτήματά του. Μπορεί να αντέξει κάθε παραχώρηση Θεού, μη αγανακτώντας ή γογγύζοντας, αλλά δοξάζοντας. Τελικά, η έκφραση της γνήσιας αγάπης είναι το “ευχαριστώ” και η δοξολογία, μαζί με τη συγγνώμη, όπως αυτή ανέτειλε από τον τάφο του Χριστού.

Κουραζόμαστε με τα λόγια, τις εικόνες, την άρνηση, τα ψέματα στους καιρούς και τη ζωή μας. Και γίνεται η κούραση συμβιβασμός, συνήθεια, απώλεια ελπίδας. Κουραζόμαστε από έναν κόσμο που προτείνει τον μηδενισμό ως την τελική απάντηση του ανθρώπου στον θάνατο. Καιρός να βρούμε τη χαρά που η απάντηση του Θεανθρώπου δίνει στον καημό μας: Ανέστη Χριστός! Κι εμείς μαζί Του! Και απλώνουμε το χέρι μας και στον τελευταίο πλησίον, οικείο, ξένο, φίλο, εχθρό, γιατί δεν γίνεται η αγάπη χωρίς τους άλλους. Όσο και όπως μπορούμε! Και ο Αναστάς συμπληρώνει και ολοκληρώνει!

 

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια»

Στο φύλλο της Νιας Τετάρτης 8 Μαΐου 2024

ΝΙΑ ΔΕΥΤΕΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ

 

ΝΙΑ ΔΕΥΤΕΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ - ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ 9 

«Ν’ ανθίσει η δάφνη απάνω της και δέντρο ζωής να γένει,

και η Άμπελος μας ν’ απλωθεί ως στα πέρατα της Οικουμένης...

Ομπρός, παιδιά, και δε βολεί μονάχος του ν’ ανέβει ο ήλιος...

Σπρώχτε με γόνα και με στήθος, να τον βγάλουμε απ’ τη λάσπη·

σπρώχτε με στήθος και με γόνα, να τον βγάλουμε απ’ το γαίμα·

σπρώχτε με χέρια και κεφάλια, για ν’ αστράψει ο ήλιος Πνέμα!»

(Άγγελος Σικελιανός, «Πνευματικό εμβατήριο»)

            Δεν είναι η Ανάσταση του χρόνου συνήθεια που αρχίζει, τελειώνει και πάλι από την αρχή. Είναι η μόνη επ-Ανάσταση που σπρώχνει σ’ αλλιώτικη ζωή. Εντός μου, τι να φοβηθώ αφού ο θάνατος πατήθηκε θανάτω; Εκτός μου, όταν με τη συγγνώμη που ανέτειλε από τον τάφο μπορώ να υπερβώ το δίκιο και το δικαίωμά μου και αρχοντικά να μοιραστώ τον πόνο του άλλου, όταν νομίζει πως εξουσιάζοντάς με γίνεται κάποιος; Στην ανθρωπότητα, όταν γνωρίζω πως οι τα όπλα έχοντες, το χρήμα έχοντες, την αδικία επιβάλλοντες πρόσκαιρα μπορούν να δείχνουν ότι θριαμβεύουν, αλλά τα πόδια τους είναι πήλινα, διότι δεν νίκησαν τον θάνατο, δεν πίστεψαν, δεν αγάπησαν;

            Μα η Ανάσταση δεν είναι η επ- Ανάσταση των λόγων ή της προσδοκίας μιας άλλης ζωής, στην οποία η Αλήθεια θα δικαιωθεί. Είναι η απόφαση της καρδιάς να κάνει το καλό. Να δείχνει τον δρόμο, κόντρα στον καιρό. Θέλει αίμα για να λάβουμε Πνεύμα. Και θέλει το φως το εντός μας, να ανέβει. Τώρα. Σήμερα. Ο κόσμος ας κάνει το δικό του. Ας βάλει τους νόμους και τα όριά του. Δεν πιστεύουν όλοι. Εμείς όμως, μπορούμε να γίνουμε ένα κλήμα της Αμπέλου που θα απλωθεί σ’ όλη την οικουμένη. Ότι Εκείνος η Άμπελος. Εκείνος ο Βότρυς. Εκείνος ο Οίνος, ο γλυκύς, ο τονωτικός, ο παρακλητικός, ο ευφραίνων καρδίας. Ο εκ νεκρών Αναστάς. Ο Ιησούς μου, ο Ιησούς του κάθε ανθρώπου, ο Ιησούς ο χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας. 

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

6 Μαΐου 2024

Νια Δευτέρα

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ

 

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ - ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ 8 

«Ποιος αύριον» ελογιάζαμε βουβοί «θε να προστάξει;»

«Τίνος ο πόνος, άμετρος, στο πέλαο θα στραφεί;»

«Το δοιάκι ποιος, στον άδηλον αγώνα, θα βαστάξει;»

Κι όλων τα μάτια ελέγανε, κρυφά: «Εγώ, αδερφοί!»

Χαράζει τάχα, ω σύντροφοι, μπροστά μας, ή βραδιάζει;

Το φως που μπήκαμε έμοιασε βαθύ, παντοτινό∙

κι όλη μας νιώθουμε η καρδιά σα μια σπονδή ν’ αδειάζει,

από κρατήρα ατίμητο, μπροστά στον ουρανό.

(Άγγελος Σικελιανός, «Το τραγούδι των Αργοναυτών») 

            Εκείνος προστάζει κάθε στιγμή να βγούμε μπροστά, να σηκώσουμε το βάρος να γίνουμε οδηγητές, όχι στο ψεύτικο, το κακό, το λίγο, αλλά στην ομορφιά της αγάπης που νικά τον θάνατο, στη συνάντηση των προσώπων που νικά τις αμαρτίες και χτίζει μια νέα καρδιά, στην αλήθεια που μπορεί να χρειάζεται συμβιβασμούς, αλλά είναι μια φωνή προς τα μπρος. Εκείνος αναστήθηκε και άνοιξε τον δρόμο σ’ ένα  φως βαθύ και παντοτινό, που δεν μοιάζει, αλλά είναι το Φως Του.

Ναι, αδειάζει η καρδιά μπροστά στον ουρανό. Εμπιστεύεται, αγκαλιάζει, ταπεινώνεται, γλυκαίνει. Κι αυτή είναι η μοναδική παρηγοριά μας, πριν μπούμε στην προσδοκία της ανάστασης από τους νεκρούς. Ότι δεν θα μας αφήσει ορφανούς. 

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

5 Μαΐου 2024

Κυριακή του Πάσχα

ΜΕΓΑ ΣΑΒΒΑΤΟ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ

 ΜΕΓΑ ΣΑΒΒΑΤΟ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ - ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ 7 

«Στ' Όσιου Λουκά το μοναστήρι, απ' όσες

γυναίκες του Στειριού συμμαζευτήκαν

τον Eπιτάφιο να στολίσουν, κι όσες

μοιρολογήτρες ώσμε του Mεγάλου

Σαββάτου το ξημέρωμα αγρυπνήσαν,

ποια να στοχάστη - έτσι γλυκά θρηνούσαν! –

πως, κάτου απ' τους ανθούς, τ' ολόαχνο σμάλτο

του πεθαμένου του Άδωνη ήταν σάρκα

που πόνεσε βαθιά;

Γιατί κι ο πόνος

στα ρόδα μέσα, κι ο Eπιτάφιος Θρήνος,

κ' οι αναπνοές της άνοιξης που μπαίναν

απ' του ναού τη θύρα, αναφτερώναν

το νου τους στης Aνάστασης το θάμα,

και του Xριστού οι πληγές σαν ανεμώνες

τους φάνταζαν στα χέρια και στα πόδια,

τι πολλά τον σκεπάζανε λουλούδια

που έτσι τρανά, έτσι βαθιά ευωδούσαν!»

(Άγγελος Σικελιανός, «Στ' Όσιου Λουκά το Mοναστήρι»)

Σαν ανεμώνες οι πληγές του Χριστού, ευωδιάζουν όχι με άρωμα πρόσκαιρο μιας άνοιξης που έρχεται και παρέρχεται, αλλά με το άρωμα της αγάπης που κρατά για πάντα. Πλαστήκαμε για την αγάπη κι η αγάπη μας λείπει. Κι έπρεπε Εκείνος να γίνει ένας από μας, να πληγωθεί μέχρι θανάτου, να ταφεί μέσα στα αρώματα της σμύρνας και της αλόης, με την κρυφή ελπίδα να γίνει το θαύμα της Ανάστασης. Να ταφείς κι εσύ κι εγώ στα αρώματα μιας άνοιξης της καρδιάς, εκείνης της αγάπης, που λιγοστή ή περίσσεια, κάνει τον θάνατο να σβήνει, αυτόν τον θάνατο του μίσους, της κακίας, της εκδίκησης, της άρνησης να δεις εσύ εμένα κι εγώ εσένα ως αδέρφι, πλασμένο από τον Θεό για να σ’ αγαπώ και να μ’ αγαπάς.

Πόσα χρόνια χάνουμε στο εγώ μας...

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

4 Μαΐου 2024

Μέγα Σάββατο