ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ -ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣAΜΕ (165) – PIER PAOLO PASOLINI, «ΑΛΑΝΙΑ», μτφρ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ, εκδόσεις Gutenberg
Ο φίλος και
δάσκαλος Γιώργος Κεντρωτής μετέφρασε το μυθιστόρημα του σπουδαίου Ιταλού
σκηνοθέτη και συγγραφέα Pier
Paolo Pasolini «Αλάνια» και οι εκδόσεις Gutenberg το κυκλοφόρησαν στα
πλαίσια της εξαιρετικής σειράς Aldina.
Ο μεταφραστής πραγματοποίησε ένα δύσκολο έργο, καθότι εκτός από την ευρηματικότητα
της μετάφρασης των παρατσουκλιών, τα οποία έπρεπε να αποδοθούν στα ελληνικά
νοηματίζοντας ιταλικές λέξεις της χύδην αναστροφής και καθημερινότητας,
χρειάστηκε να δώσει με επιτυχημένο γλωσσικά τρόπο και ονόματα συνοικιών και
περιοχών της Ρώμης, όπου εκτυλίσσεται η δράση, ενώ, σε σημειώσεις του, εξηγεί,
ερμηνεύει, σχολιάζει τη γλωσσική γραφή του Παζολίνι (όπως η «συγγνωστή πλάνη» της
χρήσης της λέξης raus που
ο συγγραφέας τη γράφει ως Rausch
σ. 16), βρίσκει ιταλικά τραγούδια και μας τα παρουσιάζει, κάνοντας μία εργασία,
η οποία δεν περιορίζεται στην τυπική μετάφραση ενός κειμένου, αλλά και στη
βοήθεια προς τον αναγνώστη να κατανοήσει λεπτομέρειές του.
Το μυθιστόρημα περιγράφει τη δράση μίας ομάδας
αγοριών στη Ρώμη, εξ ου και ο τίτλος του «Αλάνια», μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο
πόλεμο. Τα παιδιά, ουσιαστικά τα περισσότερα στην εφηβεία, φτωχοί πιτσιρικάδες,
τριγυρνούν σε μικρές ομάδες ή συμμορίες στα περίχωρα της Ρώμης, παίζοντας,
μεταπωλώντας ευτελή αντικείμενα ή διαπράττοντας διάφορες παρανομίες,
προκειμένου και να καταφέρουν να επιβιώσουν, αλλά και να ζήσουν μικροχαρές της ηλικίας
και του καιρού τους, σε καταστάσεις στέρησης, απουσίας αγάπης και έγνοιας τόσο
από το κράτος όσο και από τα σπίτια τους. Αξιοσημείωτη η ουσιαστική απουσία σχολικής
ζωής. Τα παιδιά αυτά ήταν καταδικασμένα να ζούνε και να περιπλανιούνται σε μια ζωή των δρόμων, όντως αλάνια. Το
μυθιστόρημα εξέδωσε ο Παζολίνι το 1955 και γνώρισε μεγάλες αντιδράσεις από τον
πολιτικό κόσμο της εποχής, ένεκα και της μαρξιστικής ιδεολογίας του συγγραφέα
και σκηνοθέτη, όμως, παρά την αρχική κατάσχεση και απαγόρευση, αποτέλεσε την
πρώτη συγγραφική επιτυχία του Παζολίνι.
Οι εικόνες είναι σκληρές. Μαρτυρούν μια κοινωνία
κατεστραμμένη από τον πόλεμο και τον φασισμό, αλλά και μια κοινωνία στην οποία
οι ταξικές ανισότητες δεν επιτρέπουν στα παιδιά, την θεωρητικά ελπίδα της, να
ονειρευτούν έναν κόσμο στον οποίο θα συμμετέχουν όχι ως παρίες, αλλά ως
συνδημιουργοί του. Η μόνη τους χαρά το μπάνιο στο ποτάμι, οι μικροκλοπές, το να
πειράζουν τα κορίτσια, η πορνεία, η χαρτοπαιξία, η μετοχή τους σε έναν κόσμο
διαφθοράς και ανηθικότητας. Το ίδιο και η κλοπή. Γιατί να έχουν ηθικούς
φραγμούς σε έναν κόσμο ολοφάνερα άδικο; Πώς να αντέξουν μια οικογένεια στην
οποία ο πατέρας- αφέντης χτυπά τη μάνα, τυραννά τα παιδιά και δεν έχει παρά ελάχιστα
να προσφέρει στο «να γίνουν άνθρωποι», όπως λέγαμε παλιά; Πώς να αντέξουν έναν
κόσμο σκοτεινό, όπου μόνο η φιλία και η παρέα αποτελούν διάλειμμα παρηγοριάς;
Είναι ένα βιβλίο το οποίο αποτελεί γροθιά στο
στομάχι. Στην πραγματικότητα όμως είναι ένα βιβλίο το οποίο μας δείχνει πώς λειτουργούν
οι συμμορίες και στην εποχή μας. Όταν ο μόνος τρόπος να αναδειχθείς είναι η
μαγκιά, όταν υπάρχει η φτώχεια, όχι γενικά, αλλά σε σύγκριση με μεγάλες ομάδες
συνομηλίκων, όταν το σχολείο δεν είναι σε θέση να καλλιεργήσει ένα όραμα ήθους
και δημιουργικότητας, ώστε να εμπνευστούν τα παιδιά να βγούνε από το καβούκι της
ευκολίας, όταν στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, ίσως και στην Ελλάδα αργά ή γρήγορα,
ομάδες θα διεκδικούν ρόλο και λόγο εις βάρος των βολεμένων, οι συμμορίες που
σήμερα είναι μικρές και ελεγχόμενες, δεν θα μας κάνει εντύπωση εάν αυξηθούν και
δυναμώσουν. Το νιώθουμε αυτό εκεί όπου υπάρχει εκφοβισμός, εκεί όπου αγόρια και
κορίτσια δεν αισθάνονται ότι η ζωή τους έχει ένα νόημα δημιουργικότητας, όταν
υπάρχει θυμός για αδιάφορους ή παρτάκηδες γονείς, τότε οι συμμορίες θα
αποτελούν κάλυψη της ανάγκης του «ανήκειν». Οι λέσχες οπαδών μεγάλων ομάδων ,
τα επεισόδια, τα ραντεβού θανάτου είναι καμπανάκια.
Κάτι ακόμα. Δεν μεγάλωσα προσωπικά με παρέες που
εκφράζονταν με τη χυδαία γλώσσα των «αλανιών». Ωστόσο, το νιώθω στο σχολείο, όταν
τα αυτιά μου ακούνε χωρίς να φαίνομαι τον τρόπο που τα αγόρια, αλλά και τα
κορίτσια σήμερα εκφράζονται στις καθημερινές τους σχέσεις, ότι δεν είναι κάτι
το μη πραγματικό η διάλεκτος των «αλανιών». Η νεανική αργκό μπορεί να μοιάζει
ενοχλητική για τους μεγάλους «καθώς πρέπει», όμως είναι και ένα σημάδι ότι πέρα
από το ξύπνημα της ηλικίας, πέρα από την χαμηλού επιπέδου παιδεία, οι νέοι δεν
ντρέπονται να μιλήσουν βγάζοντας προς τα έξω, συνειδητά ή ασυνείδητα, μία
γλώσσα του κακού, της υποτίμησης του άλλου, ιδίως του σώματός του, της γελοιοποίησης
και περιφρόνησής του. Αυτό όμως δεν τους κάνει να χωρίζουν από φίλοι και παρέες.
Προφανώς και έχει ψυχολογικές ερμηνείες το φαινόμενο γλωσσικό. Στην
πραγματικότητα όμως δείχνει ακατέργαστους εσωτερικά ανθρώπους που συναντούν μια
κοινωνία στην οποία δεν υπάρχει η ευαισθησία της αγάπης για να ομορφύνει τον
μέσα κόσμο τους και, τελικά, και τη γλωσσική τους έκφραση.
Κι ένα τελευταίο. Διαβάζοντας και προβληματιζόμενος,
για μία ακόμη φορά αναρωτιέμαι πόσο ως Εκκλησία μπορούμε να προσεγγίσουμε αληθινά
μια γενιά που ζει σε έναν κόσμο στον οποίο η αγάπη δεν περιλαμβάνεται στα must του. Πάντως, όχι
κουνώντας το δάχτυλο και με υψηλά κηρύγματα.
Θερμές ευχαριστίες στον φίλο και δάσκαλο Γιώργο Κεντρωτή για το δώρο της μετάφρασης και του βιβλίου, όπως και στον εκδοτικό οίκο. Αν αντέχετε τη σκληρή πραγματικότητα και δεν θέλετε να μένετε κλεισμένοι στην αίσθηση ότι μόνο ο κόσμος σας αξίζει, τολμήστε να το διαβάσετε!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
19 Ιουλίου 2025
