ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 157-
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ, «ΚΡΥΜΜΕΝΗ ΨΥΧΙΚΗ ΟΜΟΡΦΙΑ», εκδόσεις ΑΡΜΟΣ
Το τελευταίο
βιβλίο του Δημήτρη Καραγιάννη, Παιδοψυχίατρου-Υπαρξιακού Συστημικού Ψυχοθεραπευτή,
υπεύθυνου του ψυχοθεραπευτικού και εκπαιδευτικού Ινστιτούτου «Αντίστιξη»,
επιγράφεται «Κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (εκδόσεις ΑΡΜΟΣ).
Αφορμή του στάθηκαν τρία περιστατικά της ζωής του
συγγραφέα: το ένα στην Ατλάντα των ΗΠΑ, όταν ζητά από έναν ντίλερ ναρκωτικών
που τον προσεγγίζει σε μια απομακρυσμένη γειτονιά της πόλης να του υποδείξει
ένα εστιατόριο, όπου μόνο οι ντόπιοι πηγαίνουν. Καθώς εκείνος προσφέρεται να
τον συνοδεύσει ο συγγραφέας νιώθει ότι είναι ο δικός του σκοτεινός εαυτός που
κοιτάζει ύποπτα τον νέο, καθώς η πρώτη σκέψη, όταν εκείνος προσφέρθηκε να τον
συνοδέψει, ήταν ότι του το πρότεινε για να τον κλέψει ή για να τον παγιδέψει,
ενώ εκείνος μάλλον ήταν ένα παιδί με περιέργεια, που ήθελε να καταλάβει γιατί ο
συγγραφέας ζητούσε να πάει σε έναν χώρο «που οι λευκοί συχνάζουν για να
χρησιμοποιήσουν τους έγχρωμους» (σ. 12). Το δεύτερο περιστατικό ήταν η υποχρέωσή
του να ολοκληρώσει μια έκθεση προς τον Εισαγγελέα Ανηλίκων σχετικά με το αν
υπήρξε σεξουαλική κακοποίηση ενός κοριτσιού τριών ετών από τον πατέρα του. «Το γεγονός
ήταν επώδυνο. Το κοριτσάκι αυτό, που οι γονείς του ήταν επαγγελματικά
καταξιωμένοι, στη συνέχεια της ζωής του θα έπρεπε να δεχτεί ότι όταν ήταν τριών
ετών, ο πατέρας της την είχε κακοποιήσει σεξουαλικά ή ότι η μητέρα της είχε
καταγγείλει ψέματα ότι η κακοποίηση είχε πραγματοποιηθεί» (σ. 13). Αυτό το
γεγονός φθοράς κάνει τον συγγραφέα να προβληματιστεί βαθιά. «Τι θα μείνει; Μια
πλήρης απόρριψη της ανθρώπινης ύπαρξης; Μια αίσθηση κατάθλιψης, όπου ο πόνος
σημαδεύει τη ζωή ισχυριζόμενος ότι τα πράγματα είναι μόνο μαύρα; Ότι το όποιο
άλλο χρώμα αποτελεί ψευδαίσθηση και το επιλέγουμε για να μπορούμε να αντέξουμε
τη μαύρη πραγματικότητα;» (σ. 14). Το τρίτο είχε να κάνει με μία αποστολή
στοιχείων για τις γυναικοκτονίες, οι
οποίες τον προβληματίζουν όχι μόνο για τις πράξεις και τις αιτίες που τις
προκαλούν, αλλά και για τον έμμεσο κίνδυνο για το «αν στην προσπάθεια να αποφύγουμε τη
βία στη ζωή των ανθρώπων, κινδυνεύουμε να χάσουμε κάτι από το πάθος, που μπορεί
να μην είναι μόνο καταστροφικό, αλλά και δημιουργικό» (σ.15).
Ο συγγραφέας αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο για τον
πυρήνα ψυχικής ομορφιάς των ανθρώπων. Να
βοηθήσει να κατανοήσουμε γιατί η καλοσύνη και η αγάπη δεν χάνονται. Για το ότι «η
ψυχική ομορφιά υφίσταται, δυνάμει, σε όλους τους ανθρώπους, ακόμη και αν δεν
την υπερασπιζόμαστε πάντοτε» (σ.16). Μας μιλά για τους τρεις ουσιαστικά εαυτούς
που έχουμε οι άνθρωποι. Ο πρώτος είναι ο κοινωνικός εαυτός, ο συνειδητός, «επιλέγουμε
ποιοι θέλουμε να είμαστε προς τους άλλους» (σ.21). Ο δεύτερος είναι ο σκοτεινός
εαυτός, αυτός που κινείται στο ασυνείδητο. «Περιλαμβάνει αφενός τα ένστικτα και
τις ενορμήσεις που εξυπηρετούν τις ανάγκες της επιβίωσης, αφετέρου απωθημένες
εμπειρίες που περιέχουν στοιχεία ενοχής, φόβων, απώλειας, ντροπής και άλλων
επώδυνων συναισθημάτων, τα οποία αποσύρονται εκεί επειδή ο ψυχισμός αρνείται να
τα επεξεργαστεί» (σ. 21). Ο σκοτεινός εαυτός του ανθρώπου είναι αυτός που τον
οδηγεί στις αποκλίνουσες συμπεριφορές, ιδίως όταν «ο κοινωνικός εαυτός αρνείται
συνειδητά να αντικρίσει τα επώδυνα στοιχεία του σκοτεινού εαυτού και να τα
επεξεργαστεί», διότι «τότε ο εαυτός μεταπίπτει σε ψευδή εαυτό και, ενώ
εξωτερικά δείχνει να ισορροπεί, υποφέρει από νευρωτικές διαταραχές ή- ακόμη
χειρότερα- οδηγείται σε διαταραχές προσωπικότητας (ναρκισσιστικός, παρανοειδής,
αντικοινωνικός... σ. 22). Υπάρχει όμως και ο πυρήνας της ψυχικής μας ομορφιάς,
που «βρίσκεται κάτω από τον σκοτεινό εαυτό. Αποτελεί συστατικό στοιχείο της
ανθρώπινης ψυχικής οργάνωσης και επομένως υφίσταται σε όλους τους ανθρώπους. Η
ανακάλυψη και η ανάδειξη όμως του πυρήνα ψυχικής ομορφιάς αποτελεί μια
απαιτητική ισόβια διεργασία, που για να μπορέσει να πραγματοποιηθεί απαιτεί την
ύπαρξη αγαπητικών ιαματικών σχέσεων. Η αναζήτηση και ανάδειξη του πυρήνα
ψυχικής ομορφιάς δεν αποτελεί ηθική επιταγή, αλλά επιθυμία για νοηματοδότηση
της προσωπικής ζωής. Η επαφή με την κρυμμένη ψυχική ομορφιά δεν καταργεί τον
σκοτεινό εαυτό, αλλά μπορεί να τον μεταμορφώσει. Είναι τότε που ο
επεξεργασμένος κοινωνικός εαυτός μπορεί να εξελίσσεται σε αυθεντικό εαυτό» (σσ.
22-23).
Στο βιβλίο αναλύεται αυτό το σχήμα, με αναφορές σε
περιπτώσεις ανθρώπων που βιώνουν αυτές τις συγκρούσεις
στην πραγματικότητα της ζωής τους. Το βιβλίο είναι καμωμένο από αγάπη και
οδηγεί στην ομορφιά της αγάπης. Είναι αισιόδοξο. δείχνει ότι σκοπός της
ψυχοθεραπείας (όπως και της ποιμαντικής της Εκκλησίας) είναι α βρούμε αυτό που
έχουμε μέσα μας, αυτό που όπως λέει ο ποιητής «λάμπει μέσα μου αυτό που αγνοώ,
όμως λάμπει» (Οδ. Ελύτης). Κι αυτό είναι η δυνατότητα της ομορφιάς της ψυχής,
που είναι η βάση για να είναι οι σχέσεις μας γνήσιες και αυθεντικές και να
υπερβούμε το σκοτάδι της κακίας που μας περιτριγυρίζει, συχνά και εντός μας. Ο
συγγραφέας ζητά να παλέψουμε για ένα «έδαφος στο οποίο μπορεί να καλλιεργηθεί η
αγάπη, η εμπιστοσύνη, η ταπεινοφροσύνη, η συγχώρηση, η αλληλεγγύη, η ενσυναίσθηση,
η εκτίμηση, η αυτοθυσία, η υπέρβαση» (σ.257). Είναι ένας συναρπαστικός δρόμος
που μαζί με την πίστη στον Θεό που κοινωνείται εν σχέσει δίνει ένα άλλο νόημα
ζωής στον καθέναν μας και που μπορεί να μας βοηθήσει να υπερβούμε όλες εκείνες
τις πτυχές του εαυτού μας, που είτε τις νιώθουμε είτε όχι, μας αρρωσταίνουν.
Είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί, να μελετηθεί και να γίνει οδοδείκτης. Ευχαριστούμε τον συγγραφέα για το υπέροχο ταξίδι!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
11 Φεβρουαρίου 2025
