ΑΘΗΝΑ ΚΑΚΟΥΡΗ, «ΤΑ ΔΥΟ ΒΗΤΑ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΠΟΝ - ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ 22
Για την πλειοψηφία των σύγχρονων ιστορικών ο εθνικός διχασμός του 1915, ο οποίος οδήγησε στην μικρασιατική καταστροφή, αλλά και αποτέλεσε τον πυρήνα που οδήγησε στον εμφύλιο πόλεμο (1945- 1949), καθώς έδειξε για μία ακόμη φορά την σε εσωτερικό επίπεδο εξάρτηση των Ελλήνων πολιτικών αλλά και της πατρίδας μας από τις Ξένες Δυνάμεις, είχε ως κύριο υπαίτιό του τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Η αδυναμία του βασιλιά να κατανοήσει προς ποια πλευρά κινούνταν το εκκρεμές, ποιοι θα ήταν δηλαδή οι τελικοί νικητές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ή η σχέση που είχε με τον Κάιζερ της Γερμανίας ο οποίος ήταν αδερφός της γυναίκας του, τον έκαναν να παραθεωρήσει την δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου, να φερθεί αντισυνταγματικά και να οδηγήσει τον τελευταίο να σχηματίσει την κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης.
Στο συναρπαστικό βιβλίο « Τα δύο Βήτα» (εκδόσεις ΚΑΠΟΝ) της Αθηνάς Κακούρη, η οποία δεν είναι ιστορικός, αλλά συγγραφέας, με πατέρα ένθερμο βενιζελικό, όχι όμως αγόμενο και φερόμενο από τις πεποιθήσεις του, γίνεται προσπάθεια καταγραφής των απόψεων της άλλης πλευράς. Διαβάζοντάς το συνειδητοποιούμε ότι δεν υπάρχει μόνο μία αλήθεια. Ότι η ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920 δεν ήρθε μόνο ως αποτέλεσμα της κόπωσης των Ελλήνων στο μικρασιατικό μέτωπο, μετά από μία 8χρονη μέχρι τότε πολεμική παρουσία (1912-13 Βαλκανικοί πόλεμοι, συμμετοχή στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, συμμετοχή στον πόλεμο στην Ουκρανία εναντίον των Μπολσεβίκων, Μικρασιατική εκστρατεία από το 1919), αλλά και ως αποτέλεσμα του εμφυλίου πολέμου που διεξήχθη ανάμεσα στους Βενιζελικούς και Αντιβενιζελικούς για τη διαχείριση του κράτους, τόσο στην Βόρεια Ελλάδα κατά την περίοδο του κινήματος της Θεσσαλονίκης, όσο και στην συνέχεια, μετά την επικράτηση του βενιζελισμού σε όλη την Ελλάδα. 570 δικαστικοί, 6500 δημόσιοι υπάλληλοι, 2300 αξιωματικοί του στρατού, 3000 υπαξιωματικοί και οπλίτες της Χωροφυλακής, 1000 αξιωματικοί του πολεμικού ναυτικού απελύθησαν και τιμωρήθηκαν, βάζοντας τις οικογένειές τους σε μία μεγάλη δυσπραγία. Σε συνδυασμό με διωγμούς στον ιδιωτικό τομέα, ακόμη και στην Εκκλησία, με την εκδίωξη Αρχιεπισκόπων και την φυλάκιση ηγουμένων του Αγίου Όρους, δημιούργησαν ένα βαρύ κλίμα κατά του Βενιζέλου, ο οποίος είτε δεν ήθελε είτε δεν μπόρεσε να αποτρέψει τέτοιες συμπεριφορές.
Το βιβλίο όμως περιγράφει με εναργή τρόπο τα διλήμματα που η ελληνική πολιτική ηγεσία αντιμετώπισε κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ουδετερότητα, η οποία προφανώς συνέφερε τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες ή έξοδος στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, οι δυνάμεις της οποίας όμως ζητούσαν από την Ελλάδα να παραχωρήσει την Ανατολική Μακεδονία με έδρα την Καβάλα στην Βουλγαρία, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν, σε μία περίοδο που το αίμα του Μακεδονικού Αγώνα ήταν ακόμη νωπό. Ο Βενιζέλος, έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της Ελλάδας και σκεπτόμενος πιθανότατα ότι θα μπορούσε να βρει έναν τρόπο να ξαναπάρει πίσω τη Καβάλα ή να απαγκιστρωθεί από μια τέτοια υπόσχεση, ήδη από τον Αύγουστο του 1914, εκβιάζοντας την σύμφωνη γνώμη του βασιλιά, όπως προέβλεπε το Σύνταγμα, θέλησε να θέσει τις ελληνικές δυνάμεις υπό την διοίκηση της Αντάντ. Από εκεί ξεκίνησε η πορεία προς την ρήξη. Σ’ αυτήν συνέβαλε και ο Ιωάννης Μεταξάς, οι περισσότερες από τις εκτιμήσεις του οποίου όμως δικαιώθηκαν σε βάθος χρόνου.
Το βιβλίο, παρότι προσπαθεί να ξεφύγει από την αγιογραφία του βασιλιά, εντούτοις εμπίπτει στην ίδια γραμμή με τα βιβλία που αγιογραφούν τον Βενιζέλο. Η παράθεση των πηγών είναι εξαιρετικής σημασίας. Η προσπάθεια ερμηνείας των γεγονότων δεν φαίνεται πάντοτε αμερόληπτη. Το δύσκολο σε τέτοια βιβλία δεν είναι η παράθεση αληθειών, αλλά ο φωτισμός βαθύτερων κινήτρων που αγνοεί ο πολύς κόσμος, όταν ταυτίζεται με την μία ή την άλλη πλευρά. Για τον λαό η προσωπική συμπάθεια είναι ανώτερη από επιχειρήματα, γνώση της κατάστασης, οραματισμό. Ο λαός εμπιστεύεται πρόσωπα. Η ευθύνη λοιπόν για κάθε διχασμό ξεκινά από εκείνους που διαχειρίζονται τις τύχες της χώρας ή θέλουν να τις διαχειριστούν.
Μέσα από το κατά τα άλλα πολύ ενδιαφέρον αυτό βιβλίο διαφαίνεται για μία ακόμη φορά ο μοιραίος ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων στην διαμόρφωση της ελληνικής πολιτικής. Όταν ο πρέσβης της Αυστρίας ζητά από την ελληνική κυβέρνηση να μην τηρήσει την συμμαχία της με την Σερβία και να επιτρέψει στην Βουλγαρία να επιτεθεί στην γείτονα χώρα χωρίς η Ελλάδα να τηρήσει την υποχρέωση να στηρίξει τους συμμάχους Σέρβους, ο Βενιζέλος θα πει την περίφημη φράση: «Η Ελλάς είναι πολύ μικρόν κράτος διά να κάμει μίαν τόσο μεγάλη ατιμίαν». Και όπως λέει η συγγραφέας: «Η φράση αυτή αποδίδει μία στυφότατη αλήθεια: Μόνον οι δυνατοί μπορούν να καταπατούν κάθε ιερό και όσιο. Τους μικρούς δεν τους παίρνει».
Εδώ βρίσκεται και το κλειδί για την κατανόηση του βιβλίου, όπως και πολλών άλλων που έχουν γραφτεί γι’ αυτήν την εποχή. Μόνοι μας δεν μπορούμε. Χρειάζεται να επιλέξουμε στρατόπεδο. Χρειάζεται όμως να έχουμε στον νου τα δικά μας γωπολιτικά και στρατηγικά συμφέροντα και με ικανότητα και ευφυία να προσπαθούμε να εξυπηρετήσουμε την δική μας πορεία. Αλλιώς θα είμαστε μόνο υποτελείς, όπως δυστυχώς γίνεται και πάλι στον καιρό μας.
π. Θ.Μ.
